2009/12/24

Variacións sobre física

A física non é moitas veces máis que un escollo para os estudantes de secundaria. Unha materia que temen, unha materia a estudar, unha imposición.
Chegados a este punto, vese o futuro da física, e por extensión, de toda a ciencia, como moi negro: faltará a base humana para proseguir un avance fluído, como xa se está a manifestar neste comezo de século nas universidades de máis de medio mundo. Mentras, as prácticas ou máis en xeral, as actividades de engarce do coñecemento científico coa realidade, co entorno, coa sociedade, brilan pola súa ausencia e só dun xeito moi tímido está desenvoltándose un movemento de actividade científica nos centros educativos. Non importa que a nivel de entrada na Universidade se esixa tímidamente algunha base práctica, nin que esteña amosado con amplitude abonda que a letra con sangue entrará, pero a integración co esprito necesita que algo máis que sangue, e tamén de algo menos que a sangue. E tampouco importa que se esteñan colando pouco a pouco actividades de pretendida divulgación científica, pero que moitas veces, nese achegamento ó público pasan a ser vistas máis como materia de maxia que de ciencia.
Non podemos esquecer que o coñecemento (en sentido amplo, a integración de coñecementos na persoa) necesita unha actividade, pero esa actividade en principio non ten por que significar un esforzo, aínda que a práctica totalidade das veces non se saiba (non saibamos) facer doutro xeito.
É certo que socialmente a ciencia tampouco se soe considerar moito, meténdolle zancadillas a política ou a economía, como se fora algo máis opinable, co que a visión do que significa e da súa actividade queda desvirtuada. Pero tamén o é que certo é que a sociedade pasou por épocas de máis descoñecemento do que era e do que significaba a ciencia que na actualidade, o que da pé a pensar con certo optimismo nun futuro que en principio necesita de ciencia e técnica.
Poden facer algo por ese apoio científico e consideración social materias como a nova CMC? Para comezar, xa se ve chamada así polos pasillos dos IES: CMC, e non Ciencias para o Mundo Contemporáneo, o que aílla o título do que é a ciencia. En segundo lugar, entre os obxectivos está dar un barniz de ciencia, pero non tanto incrementar o interese pola ciencia. En terceiro lugar, nunha especie de dar gato por lebre, téntase dicir que CMC é ciencia, cando é relación social de coñecementos actuais. E poderiamos seguir, en relación co uso ou abuso, pero non apropiación que se fai da ciencia ó tirar por ese camiño-materia. Non, CMC non é a solución, aínda que poidera axudar sendo ben levada, e non dubido que en moitos casos así será. Pero non deixará de ser algo circunstancial que por exemplo impide o medrar do número de horas adicadas á ciencia como tal.
Mentras, por favor, facede unha enquisa entre os vosos compañeiros, coñecidos, fillos, ... e tentade facerlles ver que aínda que a física ou a ciencia en xeral non son unha aplicación, senón un coñecemento, un saber, é na aplicación onde se vai manifestar, e polo tanto, onde se vai consolidar. E que as aplicacións poden facerse tamén no ensino medio, como manifestan as prácticas de laboratorio ou as feiras de ciencia, que ademáis son máis bonitas e poden reportar máis beneficios que unha árida clase.
Entrada referida no "Antroido da física"

2009/12/18

Manifesto para a creatividade e innovación en Europa

Recollido de http://create2009.europa.eu/about_the_year/manifesto.html, déixoo sen imaxes, pero tal cal na versión española:

Embajadores europeos de la Creatividad y la Innovación
Manifiesto
El mundo está avanzando a un nuevo ritmo. Para estar en la vanguardia de este nuevo mundo, Europa debe ser más creativa e innovadora. Ser creativo significa imaginar algo que no haya existido con anterioridad y buscar nuevas soluciones y nuevas formas. Ser innovador implica introducir un cambio en la sociedad y en la economía. El diseño transforma las ideas en valores y tiende un puente entre creatividad e innovación.
Para poder avanzar, Europa debe incrementar la inversión, tanto pública como privada, en el conocimiento. Para avanzar sabiamente es preciso respetar la historia y el patrimonio cultural. Los nuevos conocimientos se basan en el conocimiento histórico, y la mayor parte de las innovaciones son resultado de combinar lo que ya existe. La cultura, que respeta la memoria individual y colectiva, resulta esencial para no perder la orientación en estos tiempos de agitados cambios.
La creatividad constituye una dimensión fundamental de la actividad humana. Prospera allí donde hay diálogo entre las culturas, en un entorno libre, abierto y diverso en el que existe igualdad entre los distintos grupos sociales y entre hombres y mujeres. Requiere respeto y protección jurídica para los resultados del trabajo creativo e intelectual. La creatividad se encuentra en el corazón mismo de la cultura, el diseño y la innovación; todo el mundo tiene derecho a utilizar su talento creativo. Más que nunca, el futuro de Europa depende de la imaginación y la creatividad de sus ciudadanos.
La crisis económica, medioambiental y social nos desafía a encontrar nuevas formas de pensar y actuar. La creatividad y la innovación pueden traer prosperidad a la sociedad, pero esta debe responsabilizarse de su uso. Hoy estos conceptos deben movilizarse en favor de una sociedad justa y preocupada por el medio ambiente, basada en el diálogo intercultural y que respete la naturaleza, así como la salud y el bienestar de las personas de todo el mundo.
Para crear una Europa más creativa e innovadora, abierta al resto del mundo y respetuosa de los valores humanos, presentamos el siguiente Manifiesto, en el que expresamos nuestras prioridades y nuestras recomendaciones para la acción. La necesidad de cambio es urgente, y requiere una nueva iniciativa. Europa y sus Estados miembros deben conceder una especial atención a la creatividad y la innovación a fin de encontrar una salida al estancamiento actual.
Manifiesto
1. Cultivar la creatividad en un proceso de aprendizaje permanente en el que teoría y práctica se desarrollen paralelamente.
2. Convertir las escuelas y las universidades en lugares donde estudiantes y profesores se comprometan en el pensamiento creativo y el aprendizaje por medio de la práctica.
3. Transformar los lugares de trabajo en centros de aprendizaje.
4. Fomentar un sector cultural sólido, independiente y diverso capaz de respaldar el diálogo intercultural.
5. Promover la investigación científica para comprender el mundo, mejorar la vida de las personas y estimular la innovación.
6. Fomentar procesos, pensamientos e instrumentos creativos, que tengan en cuenta las necesidades, emociones, aspiraciones o habilidades de los usuarios.
7. Apoyar una innovación empresarial que contribuya a la prosperidad y la sostenibilidad.
Líneas de acción
Las siguientes líneas de acción requieren una nueva concepción de la política. La Comisión Europea y los Gobiernos nacionales deben comprometerse con el cambio, junto con los interlocutores sociales y los movimientos ciudadanos. Se necesitan visiones e iniciativas compartidas que engloben varios ámbitos políticos tradicionales, a fin de abordar el actual déficit medioambiental, social, cultural, democrático y de seguridad. Dirigir los esfuerzos a la creatividad y la innovación constituye una clave para iniciar un diálogo que supere las divisiones históricas y políticas.
Acción 1: invertir en conocimiento
Para reforzar la competitividad de Europa son necesarios nuevos principios presupuestarios que den una prioridad elevada a las inversiones en las personas y los conocimientos. A corto plazo, se debería ofrecer a los trabajadores la oportunidad de poner al día sus habilidades. El mundo empresarial, los sindicatos y los gobiernos deberían cooperar en la organización de la puesta al día de las habilidades de los trabajadores mediante financiación pública y privada. La magnitud y la ambición de los Fondos Estructurales Europeos debe ampliarse, centrarse en la inversión en investigación y desarrollo y vincularse a la creación de marcos institucionales se respalden la formación a lo largo de la vida natural.
Acción 2: reinventar la educación
Profesores y estudiantes deben reinventar juntos las escuelas y las universidades, a fin de que la educación prepare a las personas para la sociedad del conocimiento. Formar de nuevo a los profesores y comprometer a los padres de forma que puedan contribuir en la formación de un sistema educativo que desarrolle los conocimientos, las habilidades y las actitudes necesarios para el diálogo intercultural, el pensamiento crítico, la resolución de problemas y los proyectos creativos. Poner un fuerte énfasis en el diseño en la educación a diferentes niveles. Establecer a nivel europeo un importante esfuerzo de investigación y desarrollo en educación a fin de mejorar la calidad y la creatividad a todos los niveles.
Acción 3: premiar la iniciativa
Debería premiarse a las personas que emprenden nuevas iniciativas en el mundo empresarial, el sector público y la sociedad civil. Las políticas sociales pueden contribuir a la innovación compartiendo los riesgos con los ciudadanos comprometidos con el cambio. Los artistas, creadores, científicos y empresarios que contribuyan con nuevas ideas deberían ser recompensados. Los premios a la excelencia deben combinarse con la protección jurídica de los derechos de propiedad intelectual y se debe establecer un equilibrio entre la creación de compensaciones justas y el fomento del intercambio de conocimientos.
Acción 4: apoyar la cultura
El fortalecimiento del ámbito cultural debe respaldarse mediante programas y mecanismos nacionales y europeos dirigidos a apoyar la diversidad cultural, la independencia y el diálogo intercultural. Deben fomentarse las industrias creativas por medio del establecimiento de nuevos vínculos entre el arte, la filosofía, la ciencia y el mundo empresarial. Deben estimularse el desarrollo y el uso de los nuevos medios de comunicación aumentando la calidad de sus contenidos. Deben desarrollarse nuevos modelos económicos para la financiación de unos informativos digitales libres, diversos, independientes y de alta calidad.
Acción 5: fomentar la innovación
Es preciso que la política de innovación sean más ambiciosa y tenga una base más sólida. Una mayor inversión en ciencia, tecnología y diseño debería combinarse con esfuerzos para aumentar la demanda de conocimientos. Se debe animar a las empresas a combinar el conocimiento científico con los conocimientos basados en la experiencia. Se las debe alentar a incrementar la diversidad entre los empleados en términos de género, nivel educativo y nacionalidad. En la formación de ingenieros, directivos y diseñadores deberían combinarse la educación teórica y la experiencia práctica. Un objetivo de las políticas de innovación, así como del mercado laboral y las políticas en el ámbito de la educación, debe ser implicar a los usuarios y los empleados en los procesos de cambio. El desarrollo y la puesta en marcha de unas amplios estrategias de innovación debe ser una de las preocupaciones prioritarias de los líderes políticos.
Acción 6: fomentar el pensamiento global
Europa debería encontrarse a la vanguardia mundial por lo que se refiere a la ciencia, la cultura y la competitividad. La colaboración a nivel europeo en materia de ciencias, tecnología, educación, diseño y cultura debe extenderse al resto del mundo. Una Europa competitiva debe desarrollar la colaboración económica tanto con las potentes nuevas economías emergentes como con los países pobres más necesitados de apoyo. El fomento de la innovación en los países pobres es una obligación moral y reduce la presión de la inmigración. Europa debe contribuir al establecimiento de una normativa justa en lo relativo a la protección y el intercambio de conocimientos a nivel global.
Acción 7: incluir consideraciones ecológicas en la economía
Europa debe apoyarse en la creatividad y la innovación para poder transformarse una sociedad post-carbono. Elementos claves son la innovación ecológica y el establecimiento de una «nueva trayectoria tecnoeconómica» que desde la «gestión de la contaminación», a través de las «tecnologías limpias», hasta las «innovaciones sistemáticas», transforme radicalmente la producción, la distribución y el consumo. Las inversiones deben combinarse con nuevas instituciones, una nueva normativa y nuevos hábitos. La creatividad es la principal herramienta para encontrar soluciones que combinen el desarrollo sostenible y la prosperidad.
Las personalidades eminentes mencionadas a continuación han aceptado ser embajadores del Año Europeo de la Creatividad y la Innovación 2009. Algunos se reunieron varias veces a los largo del año y redactaron el presente Manifiesto para una Europa más creativa e innovadora.
Ferran Adrià Acosta
Chef creativo
Esko Tapani Aho
Vicepresidente Ejecutivo de Nokia
Karlheinz Brandenburg
Profesor universitario, investigador en el ámbito de las tecnologías de la información y la comunicación
Jean-Philippe Courtois
Presidente de Microsoft International
Edward de Bono
Escritor y conferenciante internacional en materia de creatividad y pensamiento lateral
Anne Teresa de Keersmaeker
Coreógrafa
Ján Ďurovčík
Coreógrafo
Richard Florida
Escritor, profesor universitario, economista
Jack Martin Händler
Director de orquesta
Antonín Holý
Profesor universitario, químico
Remment Lucas Koolhaas
Profesor universitario, arquitecto y urbanista
Damini Kumar
Diseñadora e inventora
Dominique Langevin
Profesora universitaria, física
Rita Levi-Montalcini
Ganadora del Premio Nobel, profesora universitaria, neuróloga
Áron Losonczi
Arquitecto e inventor
Bengt-Åke Lundvall
Profesor universitario, investigador en el ámbito de la innovación
Javier Mariscal
Diseñador
Radu Mihăileanu
Director de cine
Leonel Moura
Artista conceptual
Blanka Říhová
Profesora universitaria, microbióloga
Ken Robinson
Profesor universitario, autor de obras sobre creatividad e innovación
Ernő Rubik
Profesor universitario, arquitecto y diseñador
Jordi Savall i Bernadet
Músico, profesor universitario
Erik Spiekermann
Profesor universitario, tipógrafo y diseñador
Philippe Starck
Creador, director artístico y diseñador
Christine van Broeckhoven
Profesora universitaria, experta en neurociencia molecular
Harriet Wallberg-Henriksson
Profesora universitaria, presidenta del Karolinska Institutet

2009/12/15

Cada mestriño ten o seu libriño (III)

(continuación/complemento/extensión das partes I e II)

O dito popular sérveme de título a un intercambio epistolar via correo-e a través de mares e continentes a raíz do artigo que traducín de catenaria, intercambio no que me vin mencionado precisamente a raíz do mesmo. Dado que me pasaron os textos, fixen a traducción e póñoos agora só con algún comentario da miña parte, así como quitando os nomes dos contendentes verbais, non por ocultación (hai datos abondos dun e outro para chegar ata eles), senón porque coido que así se xeraliza máis o que din.
Neste momento, prefiro non dicir se me alineo cun ou con outro, ou mellor polo que se podería chamar unha terceira vía. Iso é algo que queda para outro momento. De calquera xeito, coido un acerto o cualificar o artigo de catenaria como un punto de partida para avivar unha discusión que pode ser inacabable, como inacabables son os educandos e os educadores, así como os tempos da educación.
Unha nota: o comezo parece un pouco brusco. Como xente que razoa sobre educación, esa brusquedade cede paso ó recoñecemento do outro, no mesmo sentido do 'falando enténdese a xente', aínda que neste caso farían falta moitas máis verbas en troques de dar por rematada a conversa como se da cara ó final.

Estimado señor:
Chámome F e son profesor de secundaria nun instituto galego. Recentemente chegou ao meu correo electrónico un texto seu titulado “¿Hay algo más importante que la educación?” (Catenaria Edición nº44, nov. 2009) remitido pola secretaria da asociación ENCIGA (Ensinantes de Ciencias de Galicia) á que pertenzo como socio. Gustaríame facerlle chegar, ó respecto, a miña opinión sobre o devandito texto, que anticípolle, non é nada favorable.
Olle, señor, a ver se se entera: a educación académica é basicamente transmisión de CULTURA. ¿Sabe que é eso? Imaxino que si: transmitir ás novas xeracións o máis importante de todo o coñecemento acumulado por las xeracións precedentes. Nin máis nin menos. A "intelixencia emocional", o "traballo en equipo", a "adaptación ao cambio ", etc. son moi importantes, si, pero unha vez que se aprendeu a ler, a redactar, sábense usar as ferramentas matemáticas, coñécese a historia da humanidade, as leis que rexen o funcionamento da natureza, os pensamentos dos principais filósofos, etc. Iso élle o que hai que ensinar e aprender na escola, o outro débese aprender na familia e no trato social, tamén na aula, pero de forma natural mentres se traballa no ESTUDO das distintas materias.
Estou farto de vendedores de "ungüentos" como vostede, señor Martínez. Se a educación académica está en crisis é porque na sociedade actual non se valoran a cultura e o coñecemento, porque o éxito social lógrase coa beleza e/ou actividades que non requiren o esforzo do estudo. Por iso e porque de cando en vez xorden "iluminados" como vostede que, probablemente con boas intencións, veñen a intentar solucionar un problema tan complexo con "fórmulas revolucionarias" que o único que conseguen é crear máis confusión e empeorar o problema.
Reciba un muy cordial saúdo.
--
Estimado F
Creo que é importante clarificar algunhas cousas:
1. Ao contrario que no teu caso, eu non vivo da educación así que non te equivoques, non teño ningún ungüento que vender.
2. Recoñezo que é case imposible esperar que aqueles que verían ameazada a súa fonte de traballo se o modelo sofre cambios profundos (por exemplo os profesores de física ou química) vexan con bos ollos este tipo de ideas. Polo tanto a túa opinión nada favorable me resulta sorprendente.
3. Chámame a atención que sitúes a responsabilidade da situación actual da educación fóra do teu gremio e a túa “industria” (a sociedade actual non valora..., os iluminados...). ¿Cando asumiredes os profesores a vosa responsabilidade?
Sepáranos unha grande diferenza:
Ti queres máis estudo, de seguro máis física e química e, en definitiva, máis do mesmo. Imaxino que cres que un país de intelectuais sería unha sociedade feliz e desexable.
Eu quero que as persoas teñan a posibilidade de elixir e que os que queiran seguir co teu modelo, que o fagan e que os que queiran gozar de aprender nun modelo moito máis natural e máis útil, poidan facelo tamén, algo que ti négasme porque o teu modelo é o único que funciona e dende hai varios séculos. Dá o mesmo que non funcione porque te resistes a admitir que se modifique e a que nin sequera se podan expoñer propostas ao aspecto. Moitos deses filósofos e científicos que mencionas enfrontaron precisamente a mesma reacción do establishment das súas respectivas épocas. A historia (á que tamén te refires) repétese e non parece que aprendamos moito dela aínda que todos estudámola non só no colexio, tamén na universidade.
Saúdos
--
Estimado:
Grazas pola súa contestación.
Pouco teño que engadir ao que xa lle espuxen no meu comentario anterior, posto que non me achega ningún argumento novo para defender a súa postura. Só indicarlle que dende o primeiro momento xa comprendín que vostede non é un profesional da educación, que nunca se enfrentou á tarefa de intentar transmitir aos mozos eses coñecementos culturais básicos que vostede despreza, pero que seguramente coñece ben. É por iso polo que permítome cualificarlo de "vendedor de ungüentos" e de "iluminado", é dicir, de persona que pretende ofrecer unha solución "alternativa” ou "revolucionaria" a un problema complejo do que non ten referencia directa. Creo, sinceramente, que antes de tocar un tema tan transcendental como a educación, debería, en primeiro lugar, dedicarse profesionalmente a el (a nivel preuniversitario) durante algún tempo e despois realizar unha profunda e prolongada reflexión, pois, na miña opinión, a súa aproximación ao mesmo foi completamente superficial e vacua.
Equivócase se pensa que a miña reacción negativa á súa "proposta" baséase en intereses corporativos da miña profesión. Escúdese nesa explicación se quere, eu nunca poderei convencerlle de lo contrario. Non me gusta falar dos "profesores "en xeral pues cada caso é individual e é difícil xeneralizar, pero por suposto que, como parte activa no proceso educativo, temos parte de responsabilidade en la crise do mesmo. Eu son moi crítico coa actitude e o traballo de moitos colegas meus e co sistema que (en España) ampara as súas neglixencias e a súa falta de dedicación e vocación. Pero iso é un problema ben distinto do que vostede expón. Vostede non critica o traballo dos profesores, senón a esencia da educación académica como transmisión de COÑECEMENTOS e non só habilidades sociais. E iso é o que me parece, con perdón, un auténtico desatino: de pouco ou nada serven esas habilidades se quen as posúe non ten uns coñecementos básicos da súa historia, o seu contorno, a natureza, o seu idioma, etc. E é a transmisión de esos conceptos e datos fundamentais a que cada día resulta máis difícil na escola, porque, como xa lle dixen no meu comentario anterior, os alumnos non comprenden a súa utilidade (e xa vexo que vostede tampouco) debido fundamentalmente a que quenes reciben maior remuneración e atención mediática non son xeralmente os máis cultivados.
Para finalizar gustaríame recomendarlle a lectura dun breve artigo do escritor español Javier Marías aparecido fai uns días no "País semanal" e que abunda na miña opinión de xeito dificilmente mellorable: http://www.elpais.com/articulo/portada/saberes/irrelevantes/elpepusoceps/20091129elpepspor_15/Tes
Grazas de novo pola súa atención.
Reciba un saúdo cordial.
--
Estimado Sr F
Puntualicemos algunhas imprecisións:
Segundo a túa opinión, só poden falar de algo algúns dos que se dedican a iso. É dicir, só poden falar de futbol os adestradores (neste caso os profesores), pero non os xogadores (os alumno), os directivos, os xornalistas deportivos ou os socios dos clubs. Dende logo, eu non son profesor de primaria ou secundaria (a miña muller si o é), aínda que fago clase regularmente na universidade (manteño estreitos vínculos con profesores e reitores) e sigo bastante de preto a educación dos meus dous fillos, así que non me exclúas do teu mundo tan gratuitamente. Fai 3 anos, fixen un proxecto nun colexio nun barrio marxinal onde o director e os profesores estaban desesperados co ambiente nas aulas, con nenos de pais delincuentes, droga, violencia, maltrato familiar, etc. Traballei con 30 nenos de 12 e 13 anos durante 2 meses e encargueilles unha misión, dividinos en equipos, deilles materiais, apoio de titores e no peche do proxecto, case todos recoñeceron, entre bágoas, que fora a mellor experiencia das súas vidas non do colexio, DAS SÚAS VIDAS. E non estamos falando de diversión, tiveron que traballar como ananos. Cando un grupo de nenos desahuciado che di iso, significa que a escola está equivocándose de cabo a rabo no que fai con eles. Encantaríame saber de cantos dos nenos do teu colexio escoitaches algo parecido.
Esquéceseche que respecto da educación, todos fomos xogadores durante moito tempo e sufrimos os efectos dunha educación castradora durante case 20 anos (dende o colexio ata os masters). Demasiado tempo malgastado ou ao revés, obtemos moi pouco para un investimento de tempo tan grande. Así que todos podemos falar por experiencia propia. A enquisa que incluín no artigo non a respondín eu, contestárona cidadáns normais e correntes a quen negas a posibilidade de opinar que a maior parte do que ocorre dentro das paredes dunha aula é irrelevante para a vida que lles espera. E que todo o que importa na educación é conseguir un título polo medio que sexa, independentemente de se se aprenden cousas relevantes ou non porque só uns poucos meses despois, todo quedou xa esquecido. Por que ensinar física e non olería, danza contemporánea, apicultura ou latín (como cando eu estaba no colexio)? Imaxino que seguindo a túa liña de pensamento, para falar de Física hai que ser físico investigador (mellor incluso premio nobel) e non só profesor de física. Como podes ver, non todos os profesores de física pensan igual http://fqribadeo.blogspot.com/2009/12/hai-algo-mais-importante-que-educacion.html
Equivócaste en menosprezar aos que temos distinta opinión á túa, educadores ou non. E a raíz do problema tela gravada tan profundamente que teño claro que xamais vas a pór en dúbida nin o que fixeches nin como o fas. O mundo divídelo entre cultivados (os que “saben” moitas cousas) e non cultivados (os pobres que non saben e que só poden dedicarse a intentar gañar diñeiro). Non simplifiquemos, non estamos falando de diñeiro nin de xente mediática, estamos falando de educar seres humanos completos e de deixar de darlle importancia sagrada ás materias (o mundo non se divide en materias) e empezar a darlle importancia (por primeira vez) ao que en verdade fai de nós persoas. Debeches terte xa decatado de que ensinar non é posible, pero aprender sen embargo si éo. Os teus alumnos non queren aprender o que ti lles queres ensinar, queren aprender o que a eles lles interesa, que é ben diferente, e mentres non sexas consciente diso, seguirás loitando a contracorrente, cada vez máis. Non se pode obrigar a ninguén a profesar unha relixión. E iso non significa nin moito menos que non queiran aprender, os nenos non son tan estúpidos. Pódese facer que aprendan o que ti queres pero aproveitando o que a eles lles interesa, só hai que estar disposto a ver as cousas dende outro ángulo.
Calquera persoa con certo percorrido na vida recoñecerache que os coñecementos técnicos son irrelevantes, apréndense cando se necesitan e por desgraza, caducan a unha velocidade dramática. Sen embargo, o esencial para funcionar na vida, para ser equilibrado, para relacionarte cos teus semellantes, para criar fillos, para ser boa persoa en definitiva, iso que desprezas e denominas habilidades sociais, son a diferenza.
Sócrates, que desde logo non era provedor de contidos e desprezaba os libros, só facía unha cousa: preguntar. O colexio está cheo de respostas a preguntas que ningún neno se fai. Ata que non entendamos que o importante son as preguntas que eles teñen na sua cabeza e ás que non deixamos espazo algún para que xurdan, non hai nada que facer.
Chámame a atención que, non sendo Javier Marías un educador, lle concedas o mérito de ser membro da túa confraría. Curioso o ser humano que tende a considerar intelixente a aqueles que pensan como el. E que conste que comparto bastantes cousas do que di.
Igualmente curiosa a túa dirección de Hotmail
Saúdos desde o cono sur
--
Estimado Sr. Martínez:
De ningún xeito pretendo que só opine sobre educación ou sobre calquera outro tema quen se dedique profesionalmente a el. Por suposto que todo o mundo debe ser libre de opinar o que queira sobre lo que lle dé a gana. Pero estará de acordo comigo en que tamén todo o mundo temos o dereito (e o deber) de valorar as opinións en función de criterios libremente elixidos por nós mesmos. No meu caso particular, os meus criterios son a experiencia do autor sobre a materia, o nivel de profundidade da reflexión, la solidez da argumentación e a concordancia do argumentado coa miña experiencia (non opinión) persoal. Síntoo, Sr. Martínez pero ningunha de esas catro características atopo na súa proposta alternativa, mentres que si vexo as tres últimas na opinión do Sr. Marías. De novo se equivoca se pensa que a descualifico simplemente porque vostede non ten moita experiencia como docente.
Equivócase tamén cuando aventura que non me cuestiono o que fago nin como o fago. Son relativamente mozo (42 anos), teño unha filla de 4 e levo 13 dedicado ó ensino secundario. É o meu traballo, que elixín vocacionalmente e ao que adico moitas horas. E por iso unha de las fuentes principais de satisfaccións e frustraciones en a miña vida actual. Creo sinceramente que menospreza a miña profesionalidade e a miña intelixencia se en verdade pensa que me limito a repetir automaticamente o modelo educativo que herdei por simple inercia ou vagancia. Se non me preocupase a educación e non reflexionase sobre ela probablemente non me dirixise a vostede
Eu non desprezo en absoluto as habilidades sociais, faltaría máis. Só digo que non poden aprenderse illadamente, senón na conviviencia diaria, especialmente na familia e tamén na aula, pero que a principal misión da escola non é esa, senón a transmisión de cultura e coñecemento. As habilidades sociais poden e deben desenvolverse mentres se traballa ou se estuda algo, non traballando ou estudando sobre elas mesmas.
Descoñezo completamente o sistema educativo chileno e é posible que vostede tampouco coñeza moito do español. Por se así fose gustaríame contarlle brevemente a súa historia máis recente. No ano 1990 foi aprobada unha reforma educativa (chamada LOGSE) dirixida por psicopedagogos e baseada en principos semellantes aos que vostede sostén. Hoxe en día é opinión maioritaria na sociedade española, non só dentro da comunidade educativa (vexa o artigo do Sr. Marías), que o resultado foi e segue sendo desastroso, malia que posteriormente fóronse introducindo varios "parches" lexislativos para tratar de corrixir clamorosos sinsentidos. Somos moitos os profesores que erguemos a voz e reclamamos o retorno do "sentido común" á educación, que pedimos a fin de benintenzoados "experimentos" pedagóxicos, que pedimos que a educación non a dirixan psicopedagogos teóricos que nunca tiveron que ensinar nada, que vire a valorarse o coñecemento e non só a actitude ou a destreza, que vire a comprenderse que adquirir cultura é importante e que requiere esforzo. É quizais por iso polo que recibín o seu escrito cunha belixerancia tal vez excesiva, polo que lle pido humildemente desculpas.
Quixera facerlle notar que é extremadamente aventurado pola súa banda extrapolar a todo o sistema educativo o éxito da súa alternativa docente nun caso moi particular e moi limitado no tempo. Eu son totalmente partidario de ensaiar todo tipo de pedagoxías alternativas (incluída a súa, por suposto) en alumnado que, polos seus condicionantes persoais, familiares e / ou socioculturais, non é capaz de integrarse no sistema educativo estándar, pois considero que é mellor que aprendan algo, por pouco que sexa, a que se lles exclúa ou se autoexclúan do proceso educativo e aumente así o risco de que se convirtan en inadaptados ou marxinados sociais. Pero de aí nunca concluiría, como fai vostede, que un método que funcione nun sector concreto de alumnado cunha problemática moi específica poda mellorar os resultados do conxunto do mesmo que, maioritariamente, non ten esa problemática asociada. De feito, como lle contei arriba, en España xa se foi por esa liña e en xeral os resultados teñen empeorado notablemente.
Pero insisto unha vez máis, o que me parece demencial da súa proposta non é o método de aprendizaxe, senón o seu cuestionamento da validez e utilidade do coñecemento, da cultura xeral que se adquire nas distintas materias de la educación "tradicional". Observo que o artigo do Sr. Marías non lle fixo cambiar de opinón, polo que dubido que calqueira argumentación que eu poida presentarlle o vaia facer. Gustaríame iso si, recomendarlle a letura dun breve e, desde a miña perspectiva, fundamental libro, que argumenta en prol da educación "tradicional" mellor do que eu nunca podería facero. Titúlase "Panfleto antipedagóxico", de Ricardo Moreno Castillo (editorial LeQtor) e imaxino que o poderá mercar vía internet. De non ser así ofrézome a enviarllo gratutitamente. [Nota: pódese baixar en http://www.lsi.upc.edu/~conrado/docencia/panfleto-antipedagogico.pdf, e hai numerosos comentarios a favor e en contra na rede. Por certo qu eno seu momento colguei unha copia na sá de profesores]]
Non me resisto, sen embargo, a incluírlle a continuación algunhas citas extraídas do devandito libro pois, como lle digo, os seus argumentos parécenme inmellorables:
"A intelixencia é un xogo, como o xadrez, e para xogar ao xadrez son necesarias unhas pezas, as cales se gardan nunha caixa cando acaba a partida. Pois ben, xogar coa intelixencia require tamén unhas pezas. Estas pezas chámanse ideas, e mentres non as utilizamos quedan gardadas nunha caixa chamada memoria. Xa o dixo o vello Kant, fai bastante tempo, que os contidos do coñecemento sen as estruturas do pensamento son cegos, pero que as estruturas do pensamento sen os contidos do coñecemento están baleiras. Se de cando en vez fixésemos unha pausa na nosa busca de ideas novas e innovadoras para escoitar a voz dos poucos sabios que no mundo foron, é posible que as cousas fosen moito mellor".
"A última versión desa falsa alternativa consiste en dicir que o importante non é que os estudantes adquiran coñecementos, senón que adquiran destrezas. Pero, señor, é imposible adquirir a destreza de facer a conta de dividir se previamente non lle adquiriu o coñecemento da táboa de multiplicar, nin a de analizar un texto se antes non se estudan os contidos dunha ciencia chamada gramática, nin a de entender o xornal se non se sabe historia contemporánea".
"Como di a fermosa cita de Borges que encabeza este capítulo, o libro é extensión da memoria, igual que os demais instrumentos deseñados polo home sono do corpo. Se isto é certo, e os libros prolongan a memoria como o telescopio a vista, entón non a substitúen, porque non se pode prolongar un sentido do que se carece. Para un deslembrado un libro é tan inútil como un telescopio para un cego. Por outra banda consúltase o que se soubo e esqueceuse, ou aquilo de cuxa existencia se ten noticia, pero non se pode consultar algo se non se sabe xa algo dese algo."
"Porén, compréndese que un profesor de hoxe non queira que os seus alumnos pasen polo que tivo que pasar el, cando lle fixeron aprender decontinuo o catecismo ou as bisbarras de toda España. A memoria desenvolvíase, pero o procedemento era tan aburrido e as cousas aprendidas tan pouco interesantes, que a aversión pola memoria que hoxe padecemos é un resultado bastante explicable. Agora ben, á hora de elaborar a súa metodoloxía, un profesor non pode caer na a tentación de exorcizar os demos que lle atormentaron de neno. Ao contrario, despois dun coidadoso exame, debe recuperar as cousas aproveitables do ensino que recibiu. Se os métodos para educar a memoria eran malos, haberá que buscar outros, pero suprimir a memoria por esta razón é tan desatinado como suprimir os hospitais cando a sanidade funciona mal".
"Por outra banda, non hai máis remedio que resignarse a que hai coñecimentos indispensables, cuxa utilidade é difícil de entender e cuxo atractivo é case nulo. Ler a Virgilio pode ser algo moi fermoso, pero para iso hai que estudarse primeiro as declinacións latinas, unha das cousas máis aburridas do mundo. Entender a física e as matemáticas dun certo nivel é cousa apaixonante, pero a isto non lle pode chegar se antes non se fixeron moitos exercicios rutineiros con fraccións e co sistema métrico decimal. Estes traballos tediosos hanse de facer porque o manda o profesor, non hai máis solución, e o oficio de profesor non consiste en ser simpático aos alumnos".
"O divorcio entre a vida e a cultura é lamentable, pero non pode evitarse por completo durante os anos escolares"- Bertrand Russell.
"O mestre que enseña xogando acaba xogando a ensinar. O alumno que aprende xogando acaba xogando a aprender"- Miguel de Unamuno.
Gustaríame continuar, pero estou algo canso e outras ocupacións reclámanme.
Un saúdo cordial.
--
Estimado F
En efecto, isto converteuse nun diálogo de xordos onde ningún ten interese en cambiar de parecer.
A miña conclusión é a seguinte:
Ti xa decidiches que o importante é transmitir a cultura (por suposto a única definición de cultura que vale é a túa) e quen non o entende así está equivocado, por dicilo educadamente. Porque tes ti que decidir o que eu debo aprender? A educación é o único ámbito onde o cliente non ten nada que dicir porque alguén xa decidiu que debe recibir e como, e non ten opción algunha para opinar. Ti ves as cousas desde o lado do profesor e do que é importante que saber, eu póñome no lado dos alumno e do que quere aprender. Por que non podo escoller eu un currículo distinto do teu?
Eu o que reclamo é a liberdade para elixir outro concepto de educación que é o que ti denegas. O que queira empaparse da túa cultura, acumular saber e ser un intelectual ilustrado, por min perfecto, que o goce (e desde logo iralle moi ben nos concursos da tele ou xogando ao trivial cos seus amigos). Pero o que queira seguir os seus intereses, escoller a súa propia cultura, armarse un currículo de elementos útiles e preocuparse de facer máis que de saber, que teña esa posibilidade, cousa que hoxe non existe e ti non permites.
Nunha cousa estou de acordo contigo: as habilidades non se poden ensinar directamente, apréndense indirectamente, como medio para conseguir un obxectivo e polo tanto non avogo porque haxa unha materia de traballo en equipo que suporía de novo crer que o coñecemento é un obxecto transmisible de quen o ten (profe) a quen o necesita (alumno). Recoméndoche que examines esta web http://vista.engines4ed.org/home/index.htm. E dende logo non menosprezo a túa intelixencia, só sorpréndeme que formando parte da maioría que segue avogando por máis do mesmo (máis estudio, máis materias, exames e tests para verificar o coñecemento) sexas tan descalificador con quen sostén o contrario.
Sabes que existen centos de citas que avogan por isto mesmo (eu non inventei nada) de personaxes pouco sospeitosos de falar á lixeira como Platón, Kant, Montaigne, Locke, Dewey, Descartes ou Einstein. Deíxoche unhas cantas:
“Estou seguro que a razón pola que xorden tantos idiotas das nosas escolas é porque non teñen ningún tipo de contacto con nada útil para a vida diaria” (Petronio no ano 66 antes de Cristo).
“Dade aos alumno algo que FACER e non algo que aprender, xa que o facer ten tal potencia que esixe pensar e reflexionar” (John Dewey)
“A meta principal da educación é crear homes que sexan capaces de facer cousas novas, non simplemente de repetir o que outras xeracións fixeron; homes que sexan creativos, inventores e descubridores. A segunda meta da educación é a de formar mentes que sexan críticas, que poidan verificar e non aceptar todo o que se lles ofrece." (Jean Piaget)
“Nunca permitín que a escola entorpecese a miña educación." (Mark Twain)
“O colmo da estupidez é aprender o que logo hai que esquecer” (Erasmo de Rotterdam)
“Suspendín a miña educación cando tiven que ir ao colexio ” (George Bernard Shaw)
“Non é tarefa fácil educar mozos; adestralos, en cambio, é moi sinxelo." (Rabindranath Tagore)
"É un milagre que a curiosidade sobreviva á educación regrada" (Albert Einstein)
“O noso defecto é aprender máis pola escola que pola vida ” (Séneca)
“A educación autodidacta é, creo firmemente, o único tipo de educación que existe” (Isaac Asimov)
“Entón, como non estudaba nada, aprendía moito” (Anatole France)
“Se lle ensinas algo a un home, xamais o aprenderá” (George Bernard Shaw)
Por se non o sabías, a tradución grega de escola é Lecer, momento de recreo, mesmo de diversión.
E recoméndoche este vídeo de Ken Robinson http://www.youtube.com/watch?v=iG9CE55wbtY
Como amosa a historia, as revolucións e os cambios nunca veñen dende dentro porque son os que máis interese teñen en que todo siga como está. A solución para a educación non a ten a xente do ámbito educativo.
Por certo, son español (donostiarra) así que como imaxinarás, coñezo ben o sistema español ademais do chileno e bastante ben o estadounidense e o inglés.
Foi un pracer manter esta discrepancia.
Saúdos
--
Estimado:
Estou totalmente de acordo con vostede en que este intercambio dialéctico que estamos mantendo está esgotado. Non ten sentido insistir nos nosos respectivos argumentos cando estes parece que non fixeron modificar para nada as nosas posturas iniciais.
Sen embargo, non me resísto a facer tres breves comentarios ás súas tres conclusións:
Eu non "decidín" que a cultura é importante, senón que o comprobei ao longo da miña vida. Eu non decido o que debe aprender vostede nin ninguén, alá cada quen, simplemente preocúpame e entristéceme que na sociedade actual vaia en aumento o desprezo do COÑECEMENTO, entendendo por este TODO o aprendido polas xeracións anteriores (incluídas as habilidades sociais).
Eu non escollín as materias do currículo escolar nin os contidos destas; quen se encarga diso, como ben sabe vostede, son as autoridades educativas. A selección que elas fixeron sempre será discutible porque o saber humano é tan vasto que necesariamente haberá que deixar fóra partes importantes. Pero non me cabe dúbida que a inmensa maioría do que se ensina hoxe en secundaria é máis que esencial para a educación básica dun ser humano.
Pregúntame vostede por que non pode elixir un currículo, distinto ao "meu ". Esquécese de que para elixir ou rexeitar algo, como por exemplo un currículo, antes hai que coñecelo. Se deixa vostede que un mozo elixa libremente o que queira aprender sen antes terlle amosado minimamente os distintos saberes que o home desenvolveu, a súa elección será ás cegas e por tanto non será libre. E é exactamente iso, amosar minimamente os diferentes aspectos da cultura humana, o que se busca co ensino obrigatorio en todos os países do mundo, para que os mozos, independentemente da súa orixe ou condición, teñan os coñecementos esenciais para manexarse no mundo e, sobre todo, podan elixir o seu futuro con coñecemento, é dicir, con plena liberdade.
De veras entristéceme por vostede, Sr.Martínez, que considere que a principal utilidade da "miña "cultura sexan "o trivial ou os concursos da tele ". Descoñezo a súa idade, a súa formación e a súa ocupación actual, pero lendo os seus escritos non me cabe dúbida de que vostede también ten recibido e goza de iso que vostede chama "a miña" cultura. Iso permítelle polo menos redactar e argumentar coherentemente, algo que hoxe en día, por desgraza (polo menos para min, non sei para vostede) poucos universitarios españois son capaces de facer. Pregúntome se esa "formación alternativa" que vostede defende inclúe ou non o desenvolvemento da expresión oral e escrita, e, en caso afirmativo, pregúntome que "revolucionario" método propón vostede para que, por exemplo, os alumno non cometan faltas ortográficas. Se o coñece e efectivamente funciona, non perda máis tempo e corra a comunicarllo ao mundo, asegúrolle que será admirado e recoñecido, polo menos polos anticuados profesores de secundaria españois que comprobamos impotentes como cada ano a ortografía dos nosos alumnos degrádase ata extremos vergonzosos.
Di vostede que eu non "permito" outra educación alternativa. Non está na miña man permitir ou prohibir ningún tipo de educación, nin prohibiría ningunha se puidese, alá cada cal. Simplemente defendo a educación que comprobo todos os días no meu traballo que é máis efectiva para axudar os mozos a adquirir CULTURA XERAL, algo que a min paréceme fundamental para todo ser humano polas razóns que xa lle indiquei repetidamente.
Repasando os escritos que lle teño enviado non consigo atopar de onde deduce vostede que eu ou que a educación "tradicional" sostén que "o coñecemento é un obxecto transmisible de quen o ten (profe) a quen o necesita (alumno)". Oxalá fose así! Que sinxelo sería entón educar! Creo que estamos de acordo en que para que una persona aprenda algo ten que querer facelo. Moita xente lle podería ensinar e de mil diversos xeitos, pero só el poderá aprendelo no momento que así o decida. Polo tanto, aprender é un acto voluntario e individual e é obvio que para aprender algo non é indispensable un profesor. Pero tamén é obvio que para aprender certos saberes, a axuda de alguén que xa os domina pode ser moi útil, dende que, claro está, esa persoa (profesor) ademais de dominar a súa materia saiba tamén como axudar a dominala. É por iso que existen profesores non só en escolas ou universidades, senón tamén en academias privadas de casi calquera disciplina, pois moita xente prefire acoder a elas en lugar de aprender autodidácticamente pola súa conta experimentando ou lendo textos. Eses métodos alternativos (como o VISTA que me refire) nos que son os alumnos os que descobren por si mesmos os coñecementos investigando a información pola súa conta, "guiada" por un profesor (ou por un programa informático interactivo) parécenme moi respectables, pero considero que requiren moito máis esforzo e moito máis tempo por parte dos alumnos. Imaxino que quen prefira eses métodos é que tivo malas experiencias con profesores. Agora ben, eu, particularmente, se podo elixir entre formarme coa axuda dun bo profesor ou ben seguindo o mellor método "autodidacta" do mundo, no dubido nin un segundo en escoller o primeiro.
Respecto ó vídeo de Ken Robinson, direille que me pareceu moi divertido. O seu protagonista é un excelente orador, pero as súas ideas parecéronme completamente demagóxicas, palabrería barata sen propostas concretas. Quero que saiba antes de continuar que ademáis de dar clase de Física completo o meu horario con clases de Educación Plástica e Visual, pois son moi afeizoado ó arte e de cando en vez adícome á pintura no meu tempo de ocio. Tamén estudiei Imaxe e Son e traballei catro anos no mundo audiovisual antes de adicarme á docencia (pode verse unha curtametraxe miña en http://flocos.tv/curta/coruna-imposible/). Quero decirlle con iso que a creatividade me parece moi importante, e que debe estimularse, pero que en absoluto está reñida coa cultura. É máis, para facer algo creativo que sexa realmente "novo" é moi recomendable ter un coñecemento ó menos somero do que outros grandes mestres teñen feito antes de nos, non vaia a ser que o que nos pareza "innovador" xa se fixera abondos séculos antes. O exemplo da bailarina que cita Ken Robinson, así como moitos outros míticos como Einstein, etc. que fracasaron na educación regulada son a excepción, non a norma. Son xenios ós que ningún sistema educativo tería satisfeito porque as súas dotes xenéticas están moi por cima da media do resto da poboación. Pero esta excepción serve de base para que moitos que fracasan no sistema educativo se crean tamén xenios, cando na inmensa maioría dos casos o seu fracaso débese simplesmente a falta de capacidade e/ou falta de esforzo.
Todos os anos, a primeira clase de cada curso dedícoa en primeiro lugar a introducir a materia e a continuación formúlolles ós meus alumnos a seguente pregunta: "¿creedes que é importante estudar?" Tras un breve desconcerto a maioría comeza a asentir pero sen convencemento, con resignación e desinterese. Despois pregúntolles "¿por que creedes que é importante?" A súas respostas, cheas de desgana, inseguridade e escepticismo, apuntan case exclusivamente á preparación para conseguir un bo emprego no futuro, pero sempre e de inmediato, os máis "espabilados" apresúranse a sinalar que para eso non fai falta e citan exemplos non só de personaxes populares, senón tamén de parentes ou veciños que levan vidas desafogadas sen ter estudado, aínda sen traballar duramente. Eu doulles a razón porque non podería ser doutro xeito, pois o seu argumento é certo e esta é a nosa realidade. Repítolles entón a pregunta inicial e xa ninguén asinte. A continuación pídolles que presten moita atención porque voulles contar a cousa máis importante de todas as que lles contarei ó longo dos 10 meses de curso: voulles explicar por qué é importante estudar. Cuando despois das súas muecas de escepticismo faise o silencio e noto que todos eles obsérvanme coa necesaria atención, sóltolles "Estudar é importante porque permite que podamos ser máis felices". Cuando cesan as súas mostras de estupor ou hilaridade continúo a miña argumentación: "De cantas máis cousas teñamos coñecemento, cantas máis cousas entendamos, máis cousas nos poderán entreter, máis cousas nos poderán dar pracer, máis cousas nos poderán facer felices". E solo ilustrar este enunciado con exemplos, un ficticio e outros dous reais (un deles sobre os meus propios pais, que pola época e o país onde naceron non tivieron a soerte de poder acceder á educación secundaria) que non creo necesario reproducir aquí porque se a súa propia propia vida aínda lle ten levado a reflexionar e comprender esta idea, témome que os meus exemplos de poco servirían.
Me ha gustado sostener esta correspondencia con usted porque ha servido para reflexionar de nuevo sobre un tema que para mi es fundamental, porque es al que dedico mi vida.
Reciba un cordial saludo.

2009/12/14

Cada mestriño ten o seu libriño (II)

O dito popular sérvíame de título e presentación a un intercambio epistolar via correo-e a través de mares e continentes a raíz do artigo que traducín de catenaria, intercambio no que me vin mencionado precisamente a raíz do mesmo. Dado que me pasaron os textos, fixen a traducción e púxenos só con algún comentario da miña parte porque coido que así se xeralizaba máis o que dicían.
A cousa é que agora está retirada a entrada do blog e por iso quen procure neste blog unha entrada titulada "Cada mestriño ten o seu libriño" síntome coa necesidade de dar alomenos o meu punto de vista sobre o artigo de catenaria, ó tempo que deixar algunha referencia para ir expandindo o horizonte de quen esteña interesado no tema.
Matizo que sego a crer un acerto o cualificar o artigo de catenaria como un punto de partida para avivar unha discusión que pode ser inacabable, como inacabables son os educandos e os educadores, así como os tempos da educación.
E cada vez estou máis de acordo, recén saído unha avaliación, de que cada quen ten necesidade das súas adaptacións, do seu 'libriño' para afrontar a educación e a formación dos alumnos, pois no ensino máis que orientarse a obxectivos abstratos ou xerais, coido que a orientación debe, e xeralmente é, orientación ás persoas, ós educandos, alumnos ós que hai que subministrar con que educarse, pero cos que hai que ser conscientes que son eles mesmos os que teñen a ñultima verba na súa educación. Digo última opción sendo consciente que esa opción non son os plans de estudos, senón sinxelamente o aprender, formarse ou educarse, que son cousas diferentes pero imbricadas unhas nas outras neste mundo no que vivimos.
Así, o facer fincapé en elementos fundamentais da formación nun tipo ou noutro pode ser elección non baladí, na que para cada alumno, e polo tanto tamén cada grupo, pode necesitar dunha solución, duns 'ingredientes' diferentes. As teorías poden ir por un camiño, pero a práctica é máis complexa, e non ten por que cinguirse a unha explicación teórica xa elaborada previamente. En concreto, no que a min respecta, son partidario de incidir máis fortemente en coñecementos instrumentais básicos, pero teño que admitir que me gustaría englobar na educación outras materias moi diferentes. A limitación de tempo, de coñecementos, de instrumentos, de oportunidade, etc, fan non só que o ensino (e nótese que estou falando ás veces de ensino, ás veces de formación, ás veces de educación, sendo consciente da diferencia, pero tamén da dificultade de diferenciación en momentos concretos) teña necesidade de elección para seguir o seu camiño, senón tamén que esa elección sexa diferente para grupos diferentes, contando con variables como idade, nivel educativo/formativo/de aprendizaxe, carácter, ... e mesmo outras como o ano: a escola pode non ter cambiado moito dende hai trinta anos, pero o certo é que se o alumno ten que adaptarse máis ou menos á máxima de 'adaptarse ou morrer', o profesor ten que facer outro tanto, tendo en conta que o 'morrer' signifca algo diferente en cada caso, e quen pense que a textura social dun grupo de alumnos actual é semellante a outro de hai trinta anos, aínda admitindo unha elasticidade na semellanza, está equivocado salvo excepcións. Hai moitas cousas semellantes, como a idade dos alumnos, pero outras que non teñen que ver, como o xeito de relacionarse ...

Referencias que entendo que poden aportar argumentos nun ou outro sentido, e que figuraban no artigo eliminado do blog, con ou sen ligar direitamente:
http://www.elpais.com/articulo/portada/saberes/irrelevantes/elpepusoceps/20091129elpepspor_15/Tes
http://www.lsi.upc.edu/~conrado/docencia/panfleto-antipedagogico.pdf
http://vista.engines4ed.org/home/index.htm
http://www.youtube.com/watch?v=iG9CE55wbtY

Carta pola Innovación, a Creatividade e o acceso ó Coñecemento

[Nota previa: o texto apareceu xa hai case unha semana e déixoo aquí tal cula o atopei en galego, sendo consciente que a traslación á nosa lingua é mellorable]
Dereitos dos /as cidadans/ás e artistas na era dixital
Inclúe solucións legais, inmediatas e urxentes
Nós, unha coalición inclusiva provinte de máis de 20 países, de centos de miles de cidadans/ás, usuarios/ as, consumidores/ as, organizacións, artistas, hackers, membros do movemento de Cultura Ceibe, economistas, avogados/as, mestres /as, estudiantes, investigadores/as, científicos/as, activistas, traballadores/as, desempregados/ as, emprendedores/ as, creadores/ as...
Invitamos a tóda-la cidadanía a facer súa esta Carta, difundila e poñela en práctica.
Invitamos a tódo-los gobernos, multinacionais e institucións a escoitala urxentemente, entendela e aplicala.
Contido
1. Introducción
2. Demandas legais
3. Directrices para a educación e o acceso ó coñecemento
4. Necesidades estructurais para unha sociedade do coñecemento de todos/ as e para todos/ as
5. Membros do FCForum
6. Adhesións
7. Versión completa
8. Licencia dual
1. Introducción
A Sociedade da Información e o novo contexto dixital supoñen unha revolución na forma de crear coñecemento e cultura, e sobre todo, na forma de acceder a eles. Cidadáns/ ás, artistas e
consumidores deixaron de seren suxeitos pasivos e aisolados/ as fronte a indústria de distribución de contidos. Agora cada persoa colabora, participa e decide.
A Tecnoloxía, coma ponte, permite que as ideas e o coñecemento flúan; rematando así con moitas das barreiras xeográficas e tecnolóxicas que impedían compartir; proporcionando ademáis novas ferramentas educativas e propiciando a aparición de novas fórmulas de organización sociais, económicas e políticas. Esta revolución é comparable coa que provocou a imprenta.
A pesar disto, a indústria do entretenemento, a maioría dos proveedores de servizos de comunicacións e os centros de poder seguen a tirar proveito, baseando as súas actividades
principalmente no control e na escasez. E todo isto violando os dereitos dos cidadáns/ ás á
educación, ó acceso á información, á cultura, á ciencia e a tecnoloxía, á liberdade de expresión, á inviolabilidade das comunicacións e á privacidade. Protexen intereses privados fronte o interese público da sociedade en xeral, tal e como actuou a Inquisición tra-la aparición da imprenta.
Non tóda-las institucións, estructuras e convencións do sistema actual sobrevivirán se non son
quen de adaptarse ós novos tempos. As que sobrevivan veranse alteradas e redefinidas pola nova realidade, e é posible que para elo precisen de esquemas de funcionamento totalmente distintos.
Implicacións políticas e económicas da Cultura Ceibe
A Cultura Ceibe amplía os espazos para a implicación cidadá, permitindo que un amplo abano de persoas e grupos participen e se impliquen en debates públicos, reforzando a democracia en tempos de crise. A Cultura Ceibe é unha condición previa para facer real a liberdade de expresión, axudando a reducí- la fenda dixital, liberando o poder democrático das novas tecnoloxías.
A Cultura Ceibe potencia novos modelos de implicación cidadá na provisión de bens públicos e
de servizos baseados no procomún. E elo alónxaa da forma convencional de actuar das institucións tradicionais, demostrando a forza actual da sociedade civil. Recoñecemo-lo procomún como unha forma distinta e desexable de goberno. “O goberno do procomún” fai referencia ás regras e os límites necesarios e acordados para xestioná- la producción colectiva e o acceso a recursos compartidos. O goberno do procomún recoñece e incorpora a participación a inclusión, a transparencia, o acceso equitativo, e a sostenibilidade como obxectivos a conseguir a longo prazo.
Entendemos que a economía social, xunto có mercado, constitúen unha importante fonte de valor.
A incorporación dunha nova e revitalizada idea do procomún amplía o que entendemos por
“economía” e insta ós gobernos a respaldar o procomún do mesmo xeito que respalda a economía de mercado.
A actual crise económica mostrou os límites do fundamentalismo asociado ó mercado, e ten
mostrado que os mercados sen control, baseados unicamente en instrumentos como a competición e o interese propio, supoñen un risco xeral para a nósa civilización. A filosofía da Cultura Ceibe, herdada do software ceibe, é a maior demostración empírica de que unha nova ética e unha nova empresa son posibles. Ten demostrado que existe unha nova forma de producción que funciona, baseada en habilidades e intercambios, onde o/ a autor/ a//productor/a no perde o control da producción e non precisa da mediación de grandes monopolios. E fíxoo baseándose na iniciativa individual, na solidaridade con outros, con mecanismos de intercambio de acordo ás posibilidades e habilidades de cada persoa, democratizando o coñecemento, na educación, por medio dunha
producción e unha distribución xusta dos beneficios de acordo ó traballo realizado.
Expresamos a nósa preocupación polo benestar dos/ as artistas, investigadores/ as, autores/ as e outros productores/ as creativos/ as. Nesta Carta propoñemos varias fórmulas para recompensar colectivamente a creación e a innovación. O software ceibe, Wikipedia e outros moitos exemplos mostran que o modelo da Cultura Ceibe pode preservar a innovación e que non son necesarios monopolios do coñecemento para producir coñecemento.
A sostibilidade da producción de coñecemento e cultura depende do tipo de “producto” (Por
exemplo os custos dunha película son moi diferentes ós dunha enciclopedia online). Entre as
iniciativas de Cultura Ceibe pódense identificar varias formas e vías de sostenibilidade da
producción. Algunhas destas vías están mais consolidadas que outras, asímesmo hai varias liñas de experimentación. Un principio xeral presente é a combinación de varias vías de financiación. Deste xeito garántese unha maior independencia dos proxectos. Modelos inspirados na economía social cunha orientación comunitaria multiplícanse e presentan vías sostibles para os proxectos e o traballo. Algunhas das vías de financiación dos proxectos colaborativos entre iguais xa postas en práctica son: Doazóns e trocos non monetarios (Ex. agasallos, bancos de tempo); Financiación directa (Ex. Subscripcións e doazóns ); Capital compartido (Ex. “Matching Funds”, cooperativas comunitarias ou de consumidores); Delega en fundacións ou entidades legais que garantan a infraestructura ós proxectos; Financiación pública (Ex. Renta básica, becas, premios, subsidios, contratos públicos e comisións); actividades comerciais (incluíndo tanto bens como servizos) e combinación de distribución P2P e streaming a baixo custo. A combinación destas diversas opcións conforman vías de viabilidade tanto para creadores independentes como para a industria.
Non apoiamos o traballo voluntario individual como estratexia das empresas comerciais para
apropiarse do beneficio xerado colectívamente. Non cremos que sexa socialmente desexable
permitir que certas empresas e alianzas comerciais domiñen un segmento substancial do mercado.
A era dixital pode conducirnos cara un mundo máis xusto e beneficioso para todo o mundo.
Por todo o anterior, Nós propoñemos:
En primeiro lugar, transparencia: Precísase transparencia nos procesos de regulación e nas
actividades de lobby, incluíndo información sobre quén son as autoridades responsables da
aplicación da lei, os procedementos obrigatorios que se han de levar a cabo, evitando a violación de calquer dereito fundamental. Os recursos e ferramentas dixitais poden engadir máis transparencia e credibilidade ós procesos políticos. Así mesmo, a existencia e acceso das infraestructuras e das ferramentas dixitais teñen que fundamentarse en procesos transparentes.
Propoñemos un sistema de tres avisos para aqueles que violen o dereito a saber da cidadanía.
2. Demandas legais
Dende o punto de vista legal, temos identificado lagoas que existen nas regulacións e tratados
nacionais e internacionais, e nas reformas que compren para rematar cós abusos nas políticas sobre a difusión da cultura, tanto nas relacións legais privadas como nas políticas públicas internacionais.
Estas lagoas perxudican ó interese público e impiden o desenrolo dunha indústria cultural posta ó día.
Os intereses públicos principais son todos de gran importancia: Respaldar e asegurar unha
creación continua de obras intelectuais polo séu importante valor social, e asegurar que tóda-la cidadanía poda acceder a eles sen trabas, para unha gran variedade de usos.
A. Coñecemento común e Dominio Público
1. Expansión do Dominio Público e reducción dos periodos de Copyright.
2. Os resultados de investigacións e obras intelectuais e culturais financiadas con fondos públicos deberían ser de Dominio Público.
3. Debe asegurarse que as obras no Dominio Público sexan accesibles para a cidadanía en xeral.
B. Defensa do acceso ás infraestructuras tecnolóxicas e neutralidade na Rede
1. Os/ as cidadáns/ ás teñen dereito a unha conexión a Internet que lles permita enviar e recibir o contido que desexen, usá-los servizos e aplicacións que desexen, conectar o hardware e usá-lo softare que desexen, sempre que elo non dane a rede.
2. Os/ as cidadáns/ ás teñen dereito a unha conexión a Internet ceibe de todo tipo de
discriminación, xa consista ésta en bloquear, limitar ou priorizar determinados tipos de aplicacións, servizos ou contidos, ou basada na ubicación do emisor ou do receptor.
3. Non se debería impor ningunha limitación nen filtrado sen una orde xudicial previa.
C. Dereitos dos/ as cidadáns/ ás en contexto dixital
1. DEREITO DE CITA con propósitos educativos ou científicos, ou sinxelamente informativos, creativos ou outros calesquera.
2. DEREITO A COPIA PRIVADA cando a reproducción é para uso privado ou para ser compartida entre iguais e non se obteña ningún beneficio económico, nen directo nen indirecto, de ela.
3. USO XUSTO: Dereito a acceder e a usar obras baixo copyright sen necesidade de
autorización dos propietarios do copyright, con propósito educativo, científico, informativo, satírico ou accesorio ó proxecto creativo principal, sempre que se identifique e se cite correctamente a obra e se respecten tódo-los dereitos morais.
D. Estímulo da creatividade e a innovación
Expresamo-la nosa preocupación polo benestar dos artistas e autores. Propoñemos varias
fórmulas para recompensar colectívamente a creación artística e a innovación.
1. Os dereitos de autor patrimoniais non son sustitutivos dun soldo digno.
2. As desigualdades na capacidade de negociación levan a situacións inxustas entre as persoas
que crean e as entidades de comercialización.
3. Cando existe unha explotación comercial dunha obra, as regras relativas ós dereitos
económicos deberían priorizar a protección dos intereses económicos das comunidades creativas.
4. A abolición de tódo-los “cánons dixitais” inxustos que sancionan indiscriminadamente no
nome da “compensación dos/ as artistas”, e que tratan de penalizar actividades que non son
criminais en modo algún.
5. Os/ as autores/ as e creadores/ as deberían ter sempre a posibilidade de rescindí-lo seu
contrato coás ENTIDADES DE XESTION de dereitos de autor.
6. Non debería permitirse que as entidades de xestión de dereitos de autores sexan un
monopolio, nin que éstas impidan ós artistas ou autores usar licencias ceibes.
7. As patentes que monopolizan calquer tipo de software, método comercial, lóxica, algoritmo
matemático, información xenética ou seres vivos, os procedementos industriais, regras de xogo, actividades intelectuales, ou de calquer otro tipo de desenrolo intelectual humán, deberían ser ilegais e non deben ser nunca concedidas.
3. Directrices para a educación e o acceso ó coñecemento
O apredizaxe é un proceso de construcción social que ten lugar mediante o intercambio de
coñecemento, experiencia, e dos diversos matices culturais. A cultura evoluciona a medida que o coñecemento impregna á sociedade. Entendemos a educación como un proceso social que implica un amplo abano de actores educativos, tecnoloxías, entidades e actividades, non só as oficiais e formais. A nósa visión da educación busca fomentar unha cultura de intercambio de coñecemento e innovación educativa que sexa eficiente e sostible.
Os seguintes puntos trazan os fundamentos esenciais para o proceso de ceibe desenrolo cultural e creación de coñecemento:
Software ceibe
O software ceibe (tamén chamado de código aberto) permite estudiar e aprender conceptos en
lugar de caixas negras, permite a transparencia en procesos de intercambio de información, asegura a competición e a innovación, proporciona independencia de intereses corporativos e fai medra-la autonomía dos/ as cidadáns/ ás.
Por todo elo, as institucións educativas, e demáis lugares nos que se dan procesos educativos
deberían usar, promover e implementar software ceibe. Asimesmo, tódo-los programas
desenrolados en entornos educativos con fondos públicos deberían publicarse como software ceibe.
Acceso aberto
As publicacións de acceso aberto aseguran o acceso ós resultados da investigación científica,
tanto para usos científicos como para o público en xeral, potencian as posibilidades de aprendizaxe e permiten que distintas disciplinas descubran os resultados das outras.
Por todo elo, as universidades e centros de investigación deberían adoptá-lo modelo de acceso
abertopara a publicación de traballos de investigación. A solicitude de patentes sobre os resultados de investigacións financiadas con fondos públicos deberían desaconsellarse. As patentes cuios titulares sexan institucións públicas deberían de se liberar de forma irrevocable e ceibes de regalías ou calquer outra restricción.
Estándares abertos
O uso de estándares abertos e formatos abertos é esencial para asegurá-la interoperatividade
técnica, e tamén proporciona igualdade de oportunidades para proveedores/ as rivais, permite un acceso sen obstáculos á información dixital e garante a disponibilidade do coñecemento e a
memoria social, agora e no futuro.
4. Necesidades estructurais para unha sociedade do coñecemento de todos/ as e
para todos/ as
Privacidade
Os/ as cidadáns/ ás teñen dereito a:
– Navegar por Internet e acceder ós séus contidos de maneira anónima.
– Decidir en calquera momento trasladar, modificar ou cancelar os séus datos de usuario de
calquer servizo de Internet.
– Non sufrir interceptación algunha das súas comunicacións, e a poder cifrá-las súas
comunicacións.
Dereito ás redes: Liberdade de uso, creación e conexión
– A sociedade civil e a administración pública han de te-lo dereito a proveer e implementar
servizos de conexión a redes, incluíndo aqueles ofrecidos de maneira gratuíta e sen condicións ós cidadáns.
Infraestructuras e regulación do mercado
– Neutralidade: A neutralidade da Rede debe ser garantida (léase Glosario de termos e
demandas legais sección C, para unha definición máis precisa).
– Simetria: Os proveedores de acceso a Internet deben garantir conexións simétricas ou unha
proporción de carga/ descarga razoable. Debería existir un acceso á banda ancha a prezos asequibles para calquer cidadán.
– Diversidade: Deberían evitarse os monopolios nas infraestructuras de telecomunicacións.
Non debería permitirse que as operadoras de telecomunicacións ofrezan o servizo de bucle local conxúntamente con outros servizos de telecomunicacións. Non se debe permitir que o mesmo accionista controle empresas que proporcionan o servizo de bucle local e empresas que
promocionan outros servizos de telecomunicacións. Ningunha empresa de telecomunicacións debe controlar máis do 25% do mercado de calquer servizo. Pode haber excepcións a esta cuota para redes operadas polo sector público.
Administración pública
– O sector público, os proxectos financiados con fondos públicos e aqueles que impliquen ós
cidadáns por lei, ou de maneira que afecte ós séus dereitos fundamentais, deberían usar sempre software ceibe e estándares abertos.
– Cando non exista unha solución ceibe ou estándares abertos, o goberno ou a administración
pública competente debería promové-lo desenrolo do software que sexa necesario.
– Os gobernos deben garantir un acceso gratuíto a Internet non exclusivo, independentemente
do lugar de residencia de cada cidadán.
Cómo deberíase de proceder na administración pública en temas de evaluación e compra de
software
– A merca pública de software debería avaliá-lo custo total do séu uso, incluídos os custos de
deixar de usá-lo e de migrar a un software alternativo.
– A contabilidade pública debería distinguir claramente os custos das licencias de software, o
mantemento, o soporte técnico, e o servizo, desvinculándoos dos do hardware.
5. Membros do FCForum
1 eXgae 38 ScriptumLibre
2 Networked Politics 39 Felix Stalder
3 Mayo Fuster Morell 40 Franziska Heine
4 P2P Foundation 41 Dmytri Kleiner
5 Michel Bauwens 42 Anne Ostergaard
6 Consumers International 43 Jack J. Marxer
7 Electronic Frontier Foundation (EFF) 44 Alan Toner
8 David Bollier 45 Roberto Santos
9 Knowledge Ecology International / James 46 Asociación de Internautas / Javier Cuchi
Love 47 Epidemia / Pablo Ortellado
10 Free Knowledge Institute (FKI) 48 Kim Tucker
11 La Quadrature du Net 49 La Casa Invisible
12 ScambioEtico 50 Margarita Padilla
13 Amelia Andersdotter eurodeputy from 51 Guifi
Pirat Partiet 52 Mario Pena
14 European Digital Rights (EDRI) 53 Traficantes de Sueños
15 Creative Commons España/ Ignasi La- 54 Platoniq
bastida 55 Yproductions
16 Transnational Institute/Hilary Wainwright 56 Jamie King
17 Students for Free Culture 57 Vittorio Bertola
18 Free Software Foundation India 58 Marco Berlinguer
19 Nagarjuna G. 59 Universidad Nómada
20 John Howkins 60 ASACC / Carmen Zapata
21 Foundation for a Free Information Infras- 61 REEM
tructure (FFII)/ Alberto Barrionuevo 62 Toni Verger
22 ALQUA 63 Science, Education and Learning in Free-
23 Isaac Hacksimov dom (SELF)
24 Dyne.org Foundation/Denis Jaromil Roio 64 Ignacio de Castro Arribas
25 The Open Standards Alliance/Stefan Mar- 65 Maria Claudia de Azevedo Borges
siske 66 Exit
26 David Evan Harris 67 CSDVA
27 David Hammerstein 68 La impròpia
28 Joan Subirats 69 Josean Llorente
29 Fundación Karisma
30 Carlos Sanchez Almeida
31 Conservas
32 FLOSS Manuals
33 David Maeztu
34 Josep Jover
35 Patricia Vila
36 Javier Candeira
37 IT-Political Association
6, Adhesiones
1 Gnowledge lab
To be continued...
Versión completa
A versión completa deste documento, con referencias, fontes e un glosario, está dispoñible en http://fcforum.net/charter_extended
Licencia dual
Esta carta está publicada cunha licencia dual. Podes volvela a publicar
usando calquera destas licencias:
• Creative Commons Recoñecemento- Compartir baixo a mesma
licencia 3,0 Unported.
• Licencia de documentación ceibe de GNU
Créditos e Recoñecemento
A traducción ó galego desta carta é unha obra derivada do orixinal, titulada “Carta por la
innovación, la creatividad y el acceso al conocimiento” que se ode atopar en
http://fcforum.net/files/carta-castellano.corta.pdf . A traducción ó galego é de Iván Navas, Bodescu, licénciase dual baixo os mesmos termos do orixinal e pódese atopar nun mirror no séu sitio web, http://www.guiasinformaticas.es/wp-content/carta_corta_gal.pdf, ademáis de na páxina web do FCForum.
Http://fcforum.net
Barcelona, 1

2009/12/12

Off topic: o campionato de xadrez

Campeonato de Xadrez

IES Porta da Auga

22/12/2009


Normas:

  1. as partidas terán lugar o 22 pola mañá no laboratorio de Física, ó suspenderse as clases

  2. lista de apuntados a continuación

  3. o límite para apuntarse é o luns 21 no recreo

  4. cada partida terá unha duración máxima de 15 minutos

  5. procurarase a alternancia de brancas e negras para cada xogador

  6. entre partida e partida haberá 5 minutos de descanso mentras se prepara a rolda seguinte

  7. as partidas serán eliminatorias, cunha repesca

  8. o ganador será o o vencedor da partida entre o xogador ou xogadora non eliminado e o vencedor das roldas de repesca (que terá xogado unha partida máis)

  9. as táboas consideraranse, a efectos de clasificación ou repesca, como repesca

  10. a dilación de movementos para evitar unha perda poderá ser sancionada coa perda da partida

  11. haberá planillas para apuntar os movementos

  12. calquera cousa non considerada nestas normas será decidida in situ polo árbitro; asemade, por necesidades xustificadas estas normas poderán sufrir variacións durante a primeira rolda

  13. árbitro: Antonio G.

Nome

apelidos

Nivel e grupo


















































2009/12/07

Astronomía

Só unha referencia a un dos clubs de astronomía veteráns en Galicia... O club do Colexio Apóstol Santiago

Hai algo máis importante que a educación? / Traballo Colaborativo e Comunidades de Práctica na Xestión Pública

O que segue foi traducido do Newsletter de Catenaria na páxina http://oesi.cervantes.es/traduccionAutomatica.html, e corrixido logo por min. Trátase dun boletín en castelán de tema relacionado coa educación que neste caso trata de dous epígrafes cunha marcada idea en cuestións nas que, por estos lares se está a discutir moito pero quizáis non de xeito moi estruturado. De aí a molestia de traducilo e poñelo no blog, polo que considero o seu interese actual nas nosas comunidades educativas.

CATENARIA - Gestión del Conocimiento
*

E D I C I Ó N - N ° 4 4 - N O V I E M B R E - 2 0 0 9

HAI ALGO MÁIS IMPORTANTE QUE A EDUCACIÓN?
Javier Martínez Aldanondo,
Gerente de Gestión del Conocimiento de Catenaria
_jmartinez@catenaria.cl_[1]

… lo que sabe hacer, no lo enseñan en la escuela, es materia superior …
Uva de la vieja parra (El Último de la Fila)

Imaxina que situámosnos en decembro de 1909, fai exactamente un século. Trata agora de elucubrar como era a vida naquela época non tan afastada (a miña avoa naceu por esas datas). Pensa como funcionaba a saúde, o transporte, os medios de comunicación, o sector militar, a alimentación, o lecer ou a vivenda naqueles tempos.
Serías ti capaz de vivir hoxe en día con esas "comodidades"? Un servizo de saúde entregada con aqueles estándares, un vehículo fabricado coas técnicas desa época ou un exército co armamento daquel entón sería simplemente impensable para nós. Por sorte, todos eses ámbitos da sociedade viviron transformacións radicais nos seus procesos de produción, froito do progreso da ciencia e da man da tecnoloxía na maioría de ocasións. Sen embargo, e parafraseando o inicio de cada un dos libros da antolóxica serie de Asterix, existe unha "industria" poboada por irredutibles galos que resiste aínda e sempre ao invasor: A educación. Como aceptamos que a educación que recibimos sexa o único servizo que se deseñou fai varias xeracións atrás?

O actual sistema educativo que nos atormenta deseñouse para un mundo moi distinto ao que coñecemos: Un mundo predicible, que cambiaba moi lentamente, onde só unha elite tiña acceso á educación e o destino do resto dos mortais estaba abocado a alimentar a cadea de produción. Para reflectir o desalineados que están os procesos educativos co mundo no que vivimos, adoítase recorrer moitas veces á seguinte analoxía: Se tomásemos a un cirurxián ou un maquinista de tren de fai 100 anos e colocásemolos nun quirófano ou aos mandos dun tren actual, non saberían que facer, non entenderían gran cousa, estarían perdidos e imposibilitados de actuar. Se tomásemos
sen embargo a un profesor desa mesma época e o introducísesmos nunha sala de clases de calquera colexio ou universidade do mundo, inmediatamente recoñecería a situación e en cuestión de segundos sería capaz de seguir desempeñando a súa profesión de forma natural.

Coa educación pasa o mesmo que co futbol, os resultados que obtén o primeiro equipo dependen en gran medida da materia prima que "producen" as categorías inferiores. A sociedade que temos e a crise que vivimos hoxe son consecuencia directa da educación de que nos dotamos. Debese resultar intolerable que non sexa posible encontrar hoxe ningunha persoa que opine que a educación funciona de maneira excelente. Os profesores están deprimidos, os nenos aborrecen o colexio e non queren estudar e os pais están maioritariamente desbordados e decepcionados. Dos políticos, mellor ocuparémosnos noutro momento. Sen embargo, estou convencido que temos os mellores alumno e profesores que tivemos ao longo da historia e tamén a maior riqueza de recursos, contidos e infraestruturas. Non ten ningún sentido facer caso dos resultados das diferentes probas internacionais porque absurdamente tratan de medir a calidade da educación con números. Entón, onde radica o problema? Moi simple, o modelo de sistema educativo que temos non serve se o que pretendemos é educar emprendedores, innovadores, cidadáns autónomos e democráticos. Se queremos escapar desta rúa cega sen saída no que levamos xa moitas décadas, non temos outro camiño que repensar a educación. E o tema non é nada sinxelo.
Todo parece indicar que a educación vainos a acompañar durante moito tempo por unha razón esencial: Os seres humanos, ao contrario que o resto de animais, necesitamos varios anos de acompañamento antes de ser autónomos. Para facilitar ese tedioso e longo proceso é que o home inventa a educación formal (colexio e universidade), un concepto artificial que se basea nunha serie de piares, a maior parte dos que resistiron incólumes o paso do tempo e seguen plenamente vixentes: Títulos, materias, horarios, aulas, profesores, cursos, exames, notas, etc. Por se fose pouco, na nosa venerada sociedade do coñecemento e a innovación, o principal factor de produción do coñecemento é a educación. Se o modelo que temos fai tempo que naufraga e non é capaz de satisfacer a ninguén, o certo é que para cambiar a educación, non existen atallos, non serve facer o mesmo pero máis rápido, con máis diñeiro, con máis tecnoloxía ou con mellores profesores.
Desa forma só estamos dando pedais cada vez máis rápido pero na dirección errónea, co que afástanos sistematicamente do obxectivo. O problema coa educación é moito máis profundo. Para cambiar a educación hai que empezar a cuestionarse desde o máis básico: Que é educar, Para que educar, Como educar, Quen participa, Cal é o rol das TICS, Cal é o rol dos profesores, dos pais e da sociedade en xeral, Como debe ser a institución que guie ese proceso, etc.

Paradoxicamente, non hai nada máis fácil que innovar na educación precisamente porque está todo por facer. Os 2 cambios máis decisivos que hai que efectuar con suma urxencia ocorren dentro do aula e os mencionei _anteriormente_[2]: 1. Que aprenden os nosos fillos e 2. Como o aprende. Deses 2 cambios, o segundo é complexo e de longo alento porque implica reeducar a case todos os involucrados coa educación e esixe derrubar algúns intereses que non van a permanecer de brazos cruzados. Pero o primeiro deles, ademais de ser posiblemente o que máis impacto ten, é bastante máis fácil de implementar. Só esixe pensar as cousas doutra maneira: Empezar a deseñar desde o final, comezar por decidir que resultados queremos obter (que esperamos das persoas cando sexan adultas) e non deseñar desde os medios con que contamos hoxe (as materias que sempre lle ensinaron, o que saben os profesores que temos, os libros escolares que xa están impresos, etc.). É evidente que temos un problema grave cando os currículos académicos apenas sufriron
variación no último século. Se a razón pola que educamos ás persoas é para prepararlles para afrontar a vida que lles espera, é incrible comprobar como seguimos tratando de ensinar cousas absurdas e ao mesmo tempo, seguimos deixando de lado os elementos que todos sabemos son fundamentais para vivir.

Cunha certa regularidade, solo someter a un grupo dunhas 300 persoas a un experimento moi sinxelo: Formúlolles por correo electrónico algunha pregunta relacionada cos ámbitos da xestión do coñecemento e a aprendizaxe e pídolles que me dean a súa opinión. Posteriormente tabulo e analizo as respostas e compártoas porén o grupo que inclúe desde estudantes, xubilados ou amas de casa ata Presidentes e Xerentes Xerais, Xerentes de RRHH, Comerciais e de Operacións, vendedores, consultores, xefes de proxecto, académicos e profesores pertencentes a organizacións do ámbito da Banca, Telecomunicacións, Utilities, Retail, Saúde, Institucións Públicas, Forzas Armadas, etc. de países como Arxentina, Chile, España e USA. A primeira pregunta que lles formulei, fai xa máis de 3 anos, foi a seguinte: Cales son, segundo o teu criterio, os cinco elementos imprescindibles para vivir e traballar na sociedade do coñecemento? É dicir, aqueles elementos fundamentais para que unha persoa se desempeñe axeitadamente, non só no ámbito laboral senón tamén no persoal. Este é o resultado dos 15 elementos que
escolleron como os máis importantes: TOP 15

1. Intelixencia Emocional 49,3
2. Adaptación ao cambio/flexibilidade 38,7
3. Traballo en equipo e colaboración 38,7
4. Manexo de tecnoloxía 34,7
5. Networking/creación de redes 29,3
6. Aprendizaxe continua (aprender a aprender, autoaprendizaxe) 25,3
7. Idiomas 25,3
8. Capacidade de analizar información 22,7
9. Motivación/Iniciativa/Proactividade 21,3
10. Emprendimiento/Curiosidade/Risco 20,0
11. Capacidade de comunicación 18,7
12. Respecto/Tolerancia/Comprensión da diversidade 17,3
13. Formar familia/Desenvolvemento dos afectos 13,3
14. Constancia/Perseveranza 10,7
15. Creatividade 9,3

O primeiro que me chamou poderosamente a atención foi que case o 50 % escolleu a Intelixencia Emocional como o elemento primordial. E o segundo que queda en evidencia (e isto non me sorprendeu en absoluto) é que por ningunha parte apareceron as materias tradicionais que forman o currículo educativo: Matemáticas, Física, Historia, Linguaxe, Química, etc.
O meu obxectivo con este exercicio era moi simple: Propúñame identificar aqueles elementos que, quen vivimos e traballamos na sociedade actual, consideramos como fundamentais e comprobar ao mesmo tempo se o sistema educativo está aliñado con eses mesmos elementos. Buscaba comprobar canto se parece o currículo educativo que se imparte nas aulas ao que logo lles espera ós nosos
mozos cando saian ao "mundo real". Por exemplo, se maioritariamente consensuamos que o Traballo en equipo, a Intelixencia Emocional ou a Flexibilidade son competencias esenciais, quería comprobar o seguinte:
1. Para o sistema educativo, estas materias son prioridade nos seus currículos?
2. Existe a materia de Intelixencia emocional? Debería existir? E nese caso, ¿Qué materias deberiamos eliminar para deixarlle sitio?
3. Pódese ensinar a Intelixencia emocional? E se o sistema educativo non a prevé, como a aprenderemos entón?

Fai 1 mes tiven a fortuna de participar no _ITWorldEdu_[3] en Barcelona, un magnífico evento onde confluían tecnoloxía e educación. A mesma pregunta que fixen por correo electrónico 3 anos antes segue vixente: Ten sentido facer tantos esforzos coa web 2.0, wikies, twitter, you tube, wave, encerados dixitais … se seguimos ensinando as mesmas materias inútiles? Como nos pode sorprender que os nosos nenos e alumnos non sentan absolutamente ningún interese polo que ocorre dentro das aulas? Será que TODOS eles son uns irresponsables? Non, a culpa non é deles (tampouco nós eramos diferentes cando estabamos no colexio), a culpa é nosa.
Durante a última semana, profesionais de distintos ámbitos (xornalistas de recoñecidos medios de comunicación, responsables de RRHH de empresas de enerxía de toda Latinoamérica e destacados avogados) fixéronme idéntica confesión: Os mozos egresados da universidade que ingresan ás súas organizacións non saben practicamente nada e necesitan investir 2 anos para lograr que empecen a ser produtivos.
Propóñovos que vos asomedes aos currículos do colexio ou universidade dos vosos fillos e comprobedes que relación garda co que realmente resulta indispensable para vivir. Cando vexo o
currículo do colexio en que estudiei fai case 3 décadas, comprobo para a miña desgraza que permanece practicamente inalterado. Cantos de vós utilizades as integrais, a lista dos reis godos ou a táboa dos elementos no voso traballo diario?. Pór o currículo actual baixo o microscopio, facer unha análise crítico e redeseñalo para que sexa representativo dos desafíos e realidades que nos preocupan en pleno SXXI é unha tarefa ineludible e relativamente sinxela. Basta que decidamos que queremos ser, que sociedade queremos construír, que tipo de cidadáns desexamos para habitala e conducila. Por exemplo, o pequeno reino de Bután xa estableceu o seu norte, decidiu que quere ser, que é importante para eles e que resultados lle interesa acadar: _A felicidade interna bruta_[4].

Entón, A pregunta máis ben é que teñen que ser capaces de facer para funcionar no mundo actual, porque do que se trata precisamente é de que sexan capaces de facer e non de saber. Se colocas a palabra" saber" nesa pregunta (o que deben saber os nenos), o que aparece é unha lista interminable de cousas inútiles. Saber cómpre pero non suficiente. O currículo que temos non é froito da casualidade: Hoxe non ensinamos o que é importante senón aquilo que é fácil de medir nun exame, o que é unha atrocidade. Non vos caiba dúbida que é moito máis fácil avaliar un problema de matemáticas que a capacidade de ser empático dunha persoa ou a creatividade dun equipo.

Non hai nada máis importante que a educación. Hai varias cousas imprescindibles para sobrevivir: Se non comes, obviamente mórreste. Se non dormes, está comprobado que morres. Pero se non te educas, tamén morres. Se non es capaz de aprender o que significa un semáforo en vermello, se non distingues un cogomelo velenoso dun que non o é ou se non aprendes a nadar, tes moitas posibilidades de perder a vida. Es o que aprendiches e serás o que sexas capaz de aprender no futuro. Se o mundo cambiou drasticamente e resúltanos inconcibible vivir como o facían os nosos antepasados a comezos do S XX, entón debera darnos vergonza que a nosa educación siga ancorada en esquemas propios do subdesenvolvemento.

Cal é a túa resposta á pregunta que dá título a esta columna? Se estás de acordo, entón interésame coñecer a túa resposta para estoutras 2: ¿A qué demos estamos esperando para cambiar? Cando imos a tomar definitivamente en serio a educación?

Traballo Colaborativo e Comunidades de Práctica na Xestión Pública
Marcelo Lasagna, Xerente Sector Público de Catenaria
_mlasagna@catenaria.cl_[5]

No mundo da xestión pública éstáse entendendo cada vez máis que a cooperación é un requerimento necesario para a creación de valor. Desde David Ricardo exaltouse a vantaxe competitiva como o atributo desde o cal as nacións e logo as organizacións podían acadar resultados positivos nas súas contas. Iso levou a que as empresas e as organizacións se estruturasen nun marco de competitividade que ás veces extendeuse ata a depredación sistémica, sen ter en conta á ecoloxía, a desigualdade social e ás persoas. Na economía do coñecemento e no mundo das organizacións que está máis consciente do bo uso dese atributo (o coñecemento) radicado nas persoas, o factor que marca a diferenza respecto á produtividade e ao valor público está na cooperación. Sen ela non lle pode crear e difundir coñecemento. Este prodúcese como consecuencia dun acto relacional. O proceso por medio do que se facilita a súa creación, divulgación e explotación é un no que se producen interaccións-conversacións - entre as persoas que forman parte dunha comunidade de traballo. A estes grupos de traballo, que perseguen unha finalidade común, se lles denominou comunidades de práctica (CoPs).

Unha das fontes de coñecemento sitúase na conversación que se produce entre persoas. Se, ademais, temos en conta o papel da experiencia como mobilizador ou provedor de contidos, teremos unha posible via de creación de coñecemento nas organizacións. Estámonos referindo ás comunidades de práctica que se basean nestas dúas premisas como elementos definitorios destes procesos.

A creación de coñecemento require dun hábitat que o posibilite. As comunidades de práctica presentan moitos dos trazos onde o coñecemento flúe e onde lle produce de forma máis efectiva
o intercambio e creación de coñecemento. Unha comunidade de práctica baséase en que a aprendizaxe implica participación colectiva e que a adquisición de coñecementos e habilidades considérase un proceso de carácter social e non individual. Unha comunidade de prácticas, aséntase nas seguintes dimensións (E. Wenger, 1991):

A. COMPROMISO MUTUO: o feito de que cada membro da comunidade comparta o seu propio coñecemento e reciba o dos outros ten máis valor que o poder que, noutros círculos máis tradicionais, parece
adquirir o que o sabe todo. O coñecemento parcial de cada individuo é un dato, o que realmente importa é o valor que engade a interacción entre eles.

B. EMPRESA CONXUNTA: a comunidade de práctica debe ter uns obxectivos e necesidades comúns que cubrir, aínda que eles non sexan homoxéneos. Cada membro da comunidade pode comprender ese obxectivo dunha maneira distinta pero aínda así compartilo. Os intereses e as necesidades poden ser distintos e, polo tanto, negociados, pero deben supor unha fonte de coordinación e de estímulo para a comunidade.

C. REPERTORIO COMPARTIDO: co tempo a comunidade de práctica, e coa axuda dos seus xestores, vai adquirindo rutinas, palabras, ferramentas, maneiras de facer, símbolos e conceptos que serven para mantela cohesionada e en constante dinamismo. Estas prácticas son as redes de comunicación que permiten as interaccións entre as distintas partes da rede.

Unha comunidade de prácticas pode ser virtual, presencial ou mixta. Distínguese o termo comunidade virtual doutros termos que explican espazos de comunicación en Internet. Habitualmente oímos falar de páxinas web e de portais. Estes contornos parécense moito ós contornos de comunicación tradicionais (prensa, radio, televisión) nun sentido: a comunicación é basicamente unidireccional. Uns equipos preparan a información que queren trasladar aos seus públicos e emítena a través de Internet.

A diferenza das páxinas web e dos portais de Internet, as comunidades virtuais de prácticas procuran, non só que a información chegue aos públicos previstos, senón, e sobre todo, que
exista participación dos usuarios do contorno. Cando se produce a participación das persoas, as distancias entre elas e o medio acúrtanse. As persoas fan seu o contorno. E, por riba de todo, estréitase a relación entre as propias persoas. As persoas comunícanse, aprenden, extenden o seu coñecemento, fomentan os vínculos afectivos e sociais.

Para que isto aconteza o contorno debe agrupar e, sobre todo, propor contidos específicos dirixidos aos públicos aos que quere atraer. E, finalmente, debe procurar que os membros dos públicos aos que van dirixidos eses contidos xeren tamén contidos. A fidelización destes públicos, a vinculación co contorno e a súa participación converterán o contorno nunha comunidade educativa irrepetible e totalmente útil para as persoas para as que se construiu.

No contexto da organización que quere aprender de maneira continuada, as comunidades de práctica estarían compostas por grupos de profesionais que transforman o seu saber facer persoal en valores colectivos (coñecemento común do grupo), que, co tempo, poden chegar a ser coñecemento compartido e sinais de identidade propia da Administración (prácticas corporativas colectivas).

As comunidades reunidas en torno a unha tarefa e obxectivo común son particularmente de práctica, se consideremos que a visión é complementaria con aquela que considera que os profesionais aprenden cando aplican, a partir da propia experiencia, o que aprenderon. Aquí, os coñecementos asociados á práctica, independentemente de onde e como se adquiran, son determinantes para aprender. A creación de coñecemento prodúcese na práctica.

Por estes motivos, as comunidades de practica son un espazo de traballo que axudan a aprender e progresar á Administración a partir dalgúns principios da aprendizaxe social, tales como:

As persoas aprenden en sociedade, mantendo ao mesmo tempo a identidade. Constitúense en torno a temas que unen aos seus membros a nivel individual. O coñecemento reside principalmente nas persoas e non nas máquinas ou bases de datos, xa que gran parte do coñecemento é tácito. Polo tanto, a actitude relacional das persoas é clave para xeralo, compartilo e explotalo.

Aprenden a partir da interacción, xa non de mestre a aprendiz (concepto máis propio da visión tradicional) senón construíndo, cos seus pares, de maneira compartida, estruturas cognitivas, vivencias laborais, a partir da experiencia doutras persoas en situacións semellantes.

Trátase dun punto de vista amplo sobre a aprendizaxe, que amplía sen substituír a visión tradicional: en calquera lugar, en calquera momento (dentro e fóra da Administración), en espazos
habilitados expresamente para aprender, ou noutros espazos mais informais.

A partir das experiencias de cada colectivo, tratarase de aprender facendo, vinculando a aprendizaxe coa resolución de posibles dificultades que impiden acadar os obxectivos da
Administración.

É así que o traballo colaborativo enténdese como un patrón de relación entre diversas persoas nunha organización no que prevalece a interacción e o compartir para a consecución dun
propósito común.

Catenaria - Gestión del Conocimiento
Miraflores, 178 piso 10 / Teléfono 56 - 2 - 2905404 / Mail: jmartinez@catenaria.cl /
Santiago, Chile

Ligazóns:
---------
[1] mailto:jmartinez@catenaria.cl
[2] http://www.catenaria.cl/km/newsletter/newsletter_07.htm
[3] http://www.itworldedu.com/
[4] http://www.elpais.com/articulo/portada/reino/quiso/medir/felicidad/elpepusoceps/20091129elpepspor_8/Tes
[5] mailto:mlasagna@catenaria.cl
El Tiempo en Ribadeo - Predicción a 7 días y condiciones actuales.