2007/12/29
En torno dunha cea
En torno dunha cea
(Reflexións subxectivas)
- Nota: non se refire á última cea... -
Tratándose da revista de Enciga, cabe esperar que este artigo verse sobre, poñamos por caso, a física ou a química do xelado que serviron na cea do Congreso. Nembargantes, non é así.
Queda á benevolencia dos editores primeiro e dos lectores despois que consideren o artigo ou non, pero no seu momento fixen a proposta de que a revista servira para tratar tamén temas societarios, e intento levar adiante o que dixen.
Istas reflexións son subxectivas e non obxectivas porque non tratarei tanto de analizar as cousas dun xeito racional como sentimental. Así, aproveito para facelo tamén dunha forma desenfadada, seguramente diferente dos artigos que acompañn a este na publicación.
Corroborei nada máis chegar ó restaurante (como calquera outro asociado) que había ás 11:30 da noite unhas catro ou cinco veces máis persoas que hora e media antes na asamblea. Creo que non ten nada de raro que así sexa; polo menos, a asistencia á xunta non é anormal en relación ó que sucede noutras sociedades. Pero non deixa de chocar.
Congregar socios é diferente de agregar socios, e por suposto de agredir. O que tivemos o día 26 de novembro foi un congreso, non un “agreso”. No mesmo sentido que xuntar e sumar, congregar ten un significado abondo diferente de agregar. O primeiro é engadir, xuntar, mentres o segundo implica máis o sentido de anexar. En canto a congreso, trátase de reunir, congregar para deliberar, tratar cuestións previamente fixadas. No noso caso, sobre o ensino das ciencias, a aprendizaxe ou a asamblea anual. Fóra do programa, congreso tamén é ver a Miguel ou a Ramón, que facía moito tempo que non os vía e con quen teño charlas de todo tipo, incluídas as relacionadas con desenvolvemento da profesión (somos “profesores”, ¿non?). Inclúen o contarnos cousas, animarnos mutuamente (razón fundamental ista)... Para boa parte de nós, este “curriculum oculto” é o máis importante.
É dicir, nun congreso, nunha asociación, búscase máis resaltar os resultados en conxunto que os de cada un, ou os intereses particulares dun subconxunto ou sección.
Por eso, polo coñecemento entre os membros, lanzo unha nova proposta: que co boletín se actualice a lista de socios e todos teñamos á nosa disposición a forma de poñernos en contacto. Desque hai a lei de protección de datos, o facer eso sen permiso é ilegal, como me fixeron ver. ¿Hai inconvinte en poñer as direccións a disposións de tódolos membros? Eso é algo a decidir por cada un de nós.
Retomo outra xa feita na asamblea: Como non se pode decidir nas reunións sobre todo un ano nada máis que en liñas xerais, e hai veces que se consideran necesarias particularizacións, pode que un bó instrumento complementario fora o crear unha lista de correo sobre a sociedade, incluíndo, entre outros, ese tema. Claro que eu non podo ocuparme deles, e os pasaxeiros con dereito a remo (citado na reunión, en similitude con Asterix e Obelix) dame a impresión que xa teñen abondo. Está claro que de asamblea en asamblea non se conecta para cambiar as ideas nin formar directivas novas.
Por eso, tamén pode que sexa convinte o facer unha análise de calidade da avaliación, agora que están de moda as normas de calidade, e facer unha avaliación, co que antes teríamos que ver os obxectivos da mesma, escoller os criterios, ver os contidos, ... en fin, creo que de eso todos debemos saber algo, non só os da directiva, e como se poden facer aportacións ó longo de todo o proceso necesario de revisión, non hai disculpa para non participar. Ben, ¿Quen comeza?
E así pode seguir. Mellor que siga outro, que podo ser moi pelmazo.
Antonio Gregorio Montes.
2007/12/15
Para o eclipse de lúa do 8 de novembro de 2003
2007/12/02
Galiciencia...
No cambio de mes, catro alumnos de 2ºBT, José Manuel, Joaquín, Iván e Arturo, xunto con Antonio, pasaron tres días en Ourense expoñendo dous traballos orixinados na XII Feira da Ciencia e Tecnoloxía do IES Porta da Auga: 'Auga e maicena, sólido ou líquido?', e 'A cantidade de sal na ría de Ribadeo'.
Lavaron un premio: foi a caseta máis concurrida da mostra. Pero non foi o único: ó premio dos visitantes houbo que engadirlles a viaxe e estancia de tres días en Ourense (podedes preguntarlles como o pasaron), o poder asistir a unha mostra científica onde había traballos premiados a nivel internacional, feitos por estudantes de secundaria convivindo con outros traballos con ideas xa patentadas, entre varias outras posibilidades. Pouco desto quedará nas crónicas en xeral, por eso estas letras (o premio non se fixo efectivo nos premios finais).
Ata aquí, unha historia dun éxito (aínda que non se acadara ningún dos dous premios efectivos a partir da votación dos visitantes e que recaeron en centros de Ourense como era relativemante previsible). Pero sería case mentir non engadir algunha cousa máis.
A primeira, que a posibilidade da viaxe ofrecéuselle primeiro que á xente de 2BT á de 1ºBT, e de xeito sorprendente, ninguén se animou á participación. O profesor correspondente, o mesmo que está a facer a crónica, quedouse confundido. Como é posible que nun grupo de xente ninguén (por unha ou outra razón) se anime a facer gratis unha viaxe como esta? Coido que antes de lean isto xa haberá xente que se teña arrepentido.
A segunda, que os traballos presentados non son os seus propios, senón os de outra xente: Joaquín, Adrián e David, alumnos que xa non están no centro (e que non sabiamos que podían ter ido aínda que non estiveran no centro...), e Jesús e Adrián (outro Adrián) que non quixeron ir. É dicir, que houbo unha complementareidade e colaboración en parte involuntaria pero que deixa ver ás claras que o estudo (e a vida) vai mellor se todos poñen un pouco de si
A terceira, púidose comparar que ás nosas investigacións e proxecto en xeral aínda lles queda abondo percorrido para igualarse (por termo medio) ó termo medio dunha exposición deste estilo. Non é unha bronca. É unha constatación e un acicate para facer as cousas pensando na investigación máis que na difusión. Na creación máis que na copia e reproducción, por interesantes que estas sexan (pero tendo conta tamén que ambas son necesarias, e en canto á difusión, si estamos a nivel).
Como comentario final, o manter visita tras visita o stand máis cheo que ningún outro, o atraer a prensa e televisión, non foi algo que xurdiu da nada, senón un traballo que aproveitou a circunstancia (o proxecto presentado) para sacar a tallada dunha pequena inmersión na ciencia a traverso dunha rareza. Algo que se conseguiu e no que amosaron ser maestros en particular José Manuel, pero tamén Joaquín, Iván e Arturo.
Como resume, non nos podemos perder a Galiciencia do próximo ano, e intentarase que a parte dos presentadores de proxectos, poda ir máis xente como excursión a un conxunto de actividades que ademáis da propia exposición incluía presentacións con títulos como a física imposible e a maxia da química, charlas demostrativas como a de Adolf Castel e concursos, pero onde o máis interesante foi ver a xente mesmo da ESO presentando traballos de relevancia científica feitos dende o principio por si mesmos.
... E faltaría o resume lúdico, con diversos compoñentes, pero eso mellor noutros foros.
2007/11/30
Galiciencia 2007: un anticipo
Vaia unha foto como anticipo da nova sobre a Galiciencia de Ourense 2007... (en As feiras de ciencia na Galiza a parte de neste sitio)
2007/11/25
Reseña da Feira (da ciencia) de outono
No IES estamos afeitos a celebrar unha feira da ciencia e tecnoloxía cada ano, arredor do mes de abril, a “feira de abril”. Este ano da ciencia 2007 que colle polo tanto dous cursos, o 2006/2007 e 2007/2008, por primeira volta, celebrouse asemade unha segunda feira: a feira de outono, dentro das actividades da Semana da Ciencia en Galicia (nov, do 5 ó 19, creo), patrocinada mediante Diverciencia pola Dir. Xeral de I + D + i da Xunta de Galicia (4798€).
Entre as cousas que houbo que facer como complemento á feira debido ó patrocinio estivo unha enquisa que, entre outros resultados, deu unha apreciación media de 8,4 sobre 10 á hora de valorar se gustou ós visitantes ou non (táboa ó final). En xeral, as valoracións foron positivas, como por exemplo no caso da organización, resaltando o aspecto de atención ós visitantes.
Pero non só de enquisas vive a feira. Quen estivo alí puido disfrutar e sobre todo comprender máis algúns fenómenos explicables pola ciencia. E aumentar o seu interese pola explicación das cousas, vendo que calquera cousiña pode ser explicable: só hai que procurarlle a explicación (cousa que moitas veces non é tan sinxela).
O montaxe da exposición e o desmontaxe foi rápido. Máis lenta foi a realización de cada unha das experiencias e construcións que alí se puideron ver. Aínda que nalgún caso pode parecer moi sinxelo (poñamos, a demostración da influencia da tensión superficial na auga soportable por unha moeda), leva traballo detrás de preparación, procura de información, e realización. O saber din que non ocupa lugar, pero alomenos necesita tempo.
... Haberá máis, pero non hoxe.
2007/11/17
Unha cita curiosa dun persoeiro curioso (premio Nobel e bailador de samba)
R. Feynman
2007/11/14
2007/11/11
2007/11/09
Dúas frases escoitadas na tele estes días
"Quien es el chino ese de la foto? Es el Franco de los Chinos", en referencia á portada dun libro vermello descoberto por unha simpatizante de Franco a un cativo de tendencias 'roxas', en 'Cuéntame' (TVE1, 08/11/2007). Hoxe España segue a ter un nivel lector abondo inferior ó dos países do seu entorno. Pode que ambas situacións, o baixo nivel lector, e o desprezo pola escola pública, esteñan relacionadas.
Exposición de cogumelos no IES (VII)
Relación de post anteriores deste conxunto:
Exposición de cogumelos no IES (I)
Exposición de cogumelos no IES (II)
Exposición de cogumelos no IES (III)
Exposición de cogumelos no IES (IV)
Exposición de cogumelos no IES (V)
Exposición de cogumelos no IES (VI)
Sabendo que as fotos cargadas nesta colección non son dunha 'grande calidade', a parte da relación anterior de post, visitar o blog do IES
Exposición de cogumelos no IES (I)
Presentación da feira da ciencia
Presentación da Feira da Ciencia deste ano, segunda parte, que terá lugar o 14 e o 15 deste mes, e que corresponde ó seguinte comentario e nota de prensa:
O día 8 de novembro tivo lugar a presentación da segunda parte da Feira da Ciencia deste ano. Participaron nela Alfonso Piñeiro, Mº Jesús Besteiro e Antonio Gregorio, ilustrando en conxunto o marco no que se inscribe, a semana europea da ciencia neste ano que tamén é o ano da ciencia, a colaboración entre a Asociación Cultural Xerfa e o IES, a subvención por parte da Dir. Xeral de Investigación, Desenvolvemento e Innovación da Xunta de Galicia, etc. Incidiuse tamén en aspectos concretos da feira, dende a exposición de cogomelos, adiantada unha semana respecto ó resto de presentacións por motivos de axenda do IES, á nominación doutras experiencias que terán lugar no IES o 14 e 15 de novembro, en horario de tarde (16 a 18h).
Fíxose fincapé na autoría dos alumnos do IES e en que son os principais aproveitados no obxectivo declarado desta actividade, estender a comprensión e o interese pola ciencia. Son eles tamén os que xa amosaron en diversas ocasións experiencias e montaxes da feira no día da ciencia na rúa de A Coruña e o farán a finais de mes en Galiciencia (da que haberá información máis puntual).
Nota de prensa:
Resume de datos sobre a feira de ciencia:
Organizan:IES Porta da Auga + Asociación Cultural Xerfa
Subvencionan:
Semana da Ciencia + Ano da ciencia 2007 + Dir. Xeral de investigación, desenvolvemento e innovación Xunta Galicia (prog. Diverciencia) + EnCiGa
Data, lugar e hora:
IES Porta da Auga, Ribadeo
14 e 15 de novembro
16-20h.
Traballos previstos:
Cogumelos (exposición previa, 7-9 nov.)
Convección
Aceleracións inerciais
Timbre salgado
Variables dos tornados
Depósitos fluviais
Tensión superficial
O motor eléctrico máis sinxelo
O punto cego
Flota ou mergúllese?
Estudo da dilatación dos metais
Experiencias con nitróxeno
Mesa de billar trucada
Dermatoglifos
Modelos xeolóxicos
A idade dos peixes
Diafragma: músculo respiratorio
O baile dos confites
O globo faquir
Participantes:
Diversos alumnos do centro
Obxectivos:
Extender a comprensión e o interese pola ciencia
2007/11/05
Exame de Química 2007 11 05
Atención:
explicar todo: é o que serve para puntuar, en particular,
nas cuestións.
Impares:
1.2º Postulado de Bohr
2.Un gas ocupa 30L a 20ºC.
Aumentamos a temperatura do recipiente en 25ºC e diminuímos
a súa presión a metade. Que volume terá?
3.Configuración electrónica
do elemento nº56. Di as características orbitais dun dos
electróns da última capa.. Se ten un isótopo de
A=136, di o seu número de e-, p+ e n.
4.Na reacción C + O2
-> CO2, calcula os g de carbono necesarios para facer
reaccionar totalmente 20L de O2 a unha temperatura de 50ºC
e unha presión de 1,2atm
5.Nun líquido estamos a ver o
efecto Tyndall. Explica que características terá o
líquido para que podamos velo.
Pares:
1.Explica a contradicción na
teoría atómica de Bohr
2.Na reacción 2H2 +
O2 -> 2H2O, calcula os átomos de H na
auga que se obterán se se fan reaccionar 2L de hidróxeno
con outros dous de osíxeno (ambos en c.n.)
3.Configuración electrónica
do elemento nº55. Di as características orbitais dun dos
electróns da primeira capa. Se ten un isótopo de A=136,
di o seu número de e-, p+ e n.
4.Un gas ocupa 30L a 20ºC e
presión normal. Calcula a súa masa, sabendo que a masa
molecular é 64u.
5.Un electrón sofre unha
transición, dos números cuánticos 3, 2, 1, + a
2,0,0, +, e outro do mesmo ó 1,1,0,+. Que átomo dos
dous emitirá máis enerxía?
Solucións (sucintas)
I1.Ver teoría.
I2.pV/T = p'V'/T'
p·30L/293ºK = (p/2)·V/318ºC
V= 30L·318/293 = 32,56L
I3.
1s2 | |||
2s2 | 2p6 | ||
3s2 | 3p6 | 3d10 | |
4s2 | 4p6 | 4d10 | |
5s2 | 5p6 | ||
6s2 |
Na última capa, 6, 0, 0, +-, é
dicir, 6ª capa, con l=0 (orbital tipo s), ml=0 (sen
orientación predeterminada debido á súa
simetría),
A=136, Z=56 implica 56p+,
136-56=80n e 56e- en estado neutro.
I4.pV=nRT
n= 1,2at·20L/(0,082at·LºK-1mol-1·323ºK)
= 0,91mol
logo nos fan falta 0,91 mol de C. Como
a masa molar do C é 12g, a masa de C será
0,91mol*12g.mol-1 = 10,92g
I5.Líquido coloidal
P1.Ver teoría
P2.2L de H2 = 2/22,4 mol =
0,089mol, que da como produto 0,089mol de auga, cada molécula
con 2 átomos. Logo
N= 0,089*2*NA = 1,08·1023
átomos
P3.
1s2 | ||
2s2 | 2p6 | |
3s2 | 3p6 | 3d10 |
4s2 | 4p6 | 4d10 |
5s2 | 5p6 | |
6s1 |
Na primeira capa, 1, 0, 0, +-, é
dicir, 1ª capa, con l=0 (orbital tipo s), ml=0 (sen
orientación predeterminada debido á súa
simetría),
A=136, Z=55 implica 55p+,
136-55=81n e 55e- en estado neutro.
P4.pV=nRT
1at·30L=n·0,082at·L·ºK-1·mol-1·293ºK
n= 1,25mol
masa= 1,25mol·64g/mol = 79,91g
P5.O segundo átomo non pode
facer esa transición.
Na primeira capa, 1, 0, 0, +-, é dicir, 1ª capa, con l=0 (orbital tipo s), ml=0 (sen orientación predeterminada debido á súa simetría),
A=136, Z=55 implica 55p+, 136-55=81n e 55e- en estado neutro.
P4.pV=nRT
1at·30L=n·0,082at·L·ºK-1·mol-1·293ºK
n= 1,25mol
masa= 1,25mol·64g/mol = 79,91g
P5.O segundo átomo non pode facer esa transición.
2007/11/04
Emilio Calatayud, xuíz de menores
2007/11/02
2007/11/01
Unha vella lembranza
2007/10/30
2007/10/24
Actividades do departamento
2007/10/23
2007/10/22
Sabedes que?
2007/10/20
Un vello artigo (maio do 2003)
Fai uns anos, no IES Porta da Auga quedámonos sen poder ofertar estudios da formación profesional sanitaria cando acodían mesmo xentes de Asturias ou de lugares abondo lonxe en Galicia. E agora, o mesmo centro que sufríu ese recorte, vai sufrir outro. Falo dun futuro que, a estas alturas, xa case é pasado.
Polo momento, a actual dirección do IES Porta da Auga non vai poder cumprir a súa palabra (dada a partir da promesa previa da administración) de que os alunos que están actualmente en primeiro do bacharelato tecnolóxico poderían optar á dobre vía, é dicir, presentarse ás probas de acceso á universidade para estudios da área de ciencias ou de tecnoloxía. Esto implica, cara ó proximo curso, un cambio de centro para ditos alunos, aproximadamente a metade dos que están matriculados no primeiro de bacharelato tecnolóxico, que terán que facer un ano noutro IES xusto antes das probas de acceso á universidade. Tamén terá como consecuencia que o centro reciba menos incorporacións nese nivel de 1ºB.T., pois matriculándose por outra opción noutro centro poden acceder á doble vía, é dicir, non só ás carreiras de ciencias senón ás de tipo tecnolóxico.
¿Implicacións no futuro? Cara a anos máis lonxe, só dous ou tres, a perda excesiva de alumnos nos niveis do citado bacharelato (estimo que a metade para o próximo curso) e a unión dos dous bacharelatos de Ciencias e Tecnolóxico nun só, é usable como xustificación para eliminar a posibilidade de cursar ese futuro bacharelato científico-tecnolóxico no IES, reducindo de xeito definitivo as posibilidades de elección de centro por parte dos alumnos da zona educativa de Ribadeo á metade, un só centro.
Xa se está a mobilizar xente implicada nesta primeira fase. ¿Lograrase parar? Polo momento, de pouco serviu que o Porta da Auga tivera un 100% de aprobados nas PAAU, organice as feiras de ciencia que o levaron a liderar un proxecto europeo, leve participado en proxectos internacionais de diversos tipos dende fai seis anos en colaboración con entidades de outros nove estados, reciba este mesmo curso alumnos e profesores de sete nacionalidades diferentes, envíe os seus a varios países con diversos programas formativos, esté levando a cabo a implantación dun plan de calidade, ... Tampouco importa que esa posibilidade que se quere negar exista actualmente e que non sexa necesario persoal para seguir cubríndoa, ou que o laboratorio pertinente xa exista no centro. Por suposto, tampouco parece importar o que pensen os alumnos, os pais e os profesores; pode que sexa debido a eso o que a xente dos centros afectados que se manifestou o día 14 en Lugo non fora recibida en Delegación.
¿Cal é a explicación, o por que da negativa e da falta de palabra? Non sei se a sabe alguén ou mesmo se existe unha explicación obxectiva. Por non haber, non hai ninguén que a de.
Non son o único en pensar que o que se está a facer deste xeito cabería calificalo sinxelamente de "idiotez", e que todo quedaría aí se non fora pola xente perxudicada: a zona educativa de Ribadeo.
2007/09/04
Exame de setembro Física e Química 1BT
1.Formula e calcula o balance electrónico (suma de números de oxidación) de: Sulfato de cobre (II), Sulfuro de aluminio, Hidróxido de ferro (III), Óxido de chumbo (IV), Heptaoxodisulfato de calcio.
2.Estrutura electrónica do chumbo (Z=82). Deduce dela propiedades dese elemento (sen deducir, non vale)
3.Queimamos 100g de carbón en presencia de aire abundante, e recollemos nunha campá á presión de 0,5 at e temperatura 100ºC un volume de 40 L de gas. Calcular a pureza do carbón inicial, supoñendo que o resto de materiais non queima. calcular a masa dos residuos sólidos.
11.Un condensador ten unha capacidade de 3mF. Se logramos almacenar unha enerxía de 2J, haberá xeito de que podamos ter unha das placas a 1V?
10.Collemos 1kg de xeo a 0ºC, e misturámolo con 0,5kg de cobre a 600ºC. Calcula a Tf. (Datos:Ce auga, 1cal/gºC; Leb auga= 540cal/g; Lfus auga= 80cal/g; Ce Cu= 390J/kgK)
4.Un balón é disparado cunha velocidade de 20ms-1 e un q=40º. Calcula o tempo que tarda en facer a cuarta parte do seu recorrido no aire (medido sobre a proxección horizontal). Tardará máis ou menos dese tempo en chegar á metade da altura máxima?
En caso de non saber facer algún dos anteriores, podes cambialo por facer os dous seguintes (que contan cada un como medio)
a)Un ciclista vai a Foz a unha velocidade v, e volta a unha velocidade triple. Cal será a súa velocidade e celeridade medias?
b)Unha corda que pasa por un polipasto ideal sen masa ten nos seus extremos sendos soportes. Nun deles ten unha masa de 2kg e facemos cara abaixo unha forza de 10N, e no outro, outra de 12kg. Se inicalmente estaban en repouso á mesma altura (0m), calcula a velocidade final da carga de 2kg, e a que altura se atopa, ó cabo de 1s.
Exame de física 2BT Setembro / 03/09/2007
Datos. G= 6,67. 10-11 N.m2kg-2; RT= 6,38.106 m; MT= 5,98. 1024 kg; Icil= M.R2/2; g= 9,81 m.s-2.
1.Calcular o radio da órbita que debería ter a Terra, conservando a sua masa, para que a duración do ano se reduxera á sexta parte.
2.Un satélite en órbita ten triple masa que outro xeoestacionario. Se o seu período é doble, calcula a súa altura.
3.Nunha conducción de diámetro 10cm introdúcese de xeito forzado auga a unha velocidade de 1m/s. Calcula a velocidade de saída por un burato de 1cm de diámetro.
4.Dous barcos iguais crúzanse a unha velocidade de 20ms-1 e unha distancia de 3m. Calcula a forza de atracción debida ó efecto Venturi, se os cascos de ambos son semellantes, de xeito lateral, a rectánculos de 5m de alto e 40m de longo.
5.Idealmente, sen rozamento, dous corpos, un cilíndrico que cae rodando e outro cúbico que cae deslizando, baixan por unha pendente de 30º. a/chega antes o cilindro. b/chega antes o cubo. c/chegan ámbolosdous iguais.
6.Un electrón dando voltas nun átomo produce un campo magnético ao circular. Ese campo magnético é a/maior para órbitas máis achegada ó núcleo. b/menor para órbitas máis achegadas ó núcleo. c/O mesmo para calquera órbita.
7.Suxeitamos unha masa con diferentes resortes elásticos, facéndoa oscilar en cada un dos casos. A masa oscilará cun período menor cando a/a enerxía total de oscilación sexa maior. b/cando a enerxía total sexa menor. c/sempre igual
8.Explica que sucede na práctica cando achegas un obxecto a unha lente converxente dende unha distancia doble da focal ata aunha distancia metade da focal.
9.Un conxunto de dous cinlindros unidos polo seu eixe ten un radio R1 de 20cm e outro R2 de 30cm. De cada cilindro pende unha corda cunha masa colgada de 10kg, se ben ambas masas tiran en sentido contrario. A masa do cilindro pequeno é 10kg, igual que a do grande. Calcula:
a/ a aceleración angular dos cilindros.
b/ tensión da corda que enrrolla no cilindro pequeno.
10.Una corrente eléctrica de 1,5A ten un desfase de 30º respecto á voltaxe, ó atravesar un circuíto que contén unha resistencia óhmica de 100W e unha autoinducción de 30mH. Calcula a/a frecuencia da corrente e b/ a enerxía disipada no circuíto en 2minutos.
11.Un móvil descrebe un movemento parabólico nun plano perpendicular ó chan, inducido pola gravidade terrestre. a/ Sempre ten aceleración tanxencial. b/Sempre ten aceleración normal. c/Sempre ten aceleración tanxencial e normal.
12.Un corpo tírase cara abaixo no seo dun gas de alta densidade. a/cae con aceleración constante. b/Se a velocidade é demasiado elevada, ten aceleración que tende a diminuír a súa velocidade. c/Cae con velocidade constante.
13.Nun movemento ondulatorio, a/a lonxitude de onda e a frecuencia están relacionados. b/a frecuencia e a elongación están relacionados. c/a frecuencia e a fase están relacionados.
14.Na práctica do péndulo observamos que éste amortece o seu movemento. Razoa cándo se observa un amortecemento maior.
15.Un satélite de 250kg da unha volta á Terra cada 10h. Calcula a súa altura.