Onde está o arco da vella?

Como atopar onde pode estar o arco da vella un día apropiado?

STS

STS, Science, Technology & Society, ciencia, tecnoloxía e sociedade... a reintegración dos saberes científicos tecnolóxicos na sociedade é hoxe un tema crucial, nun momento no que a separación do saber científico e a aplicación tecnolóxica están levando a visións máxicas de mundo, convertindo para moita xente á ciencia nunha nova maxia que se ve como algo que se pode facer (pero 'alguén outro', non un propio) e está a disposición para desfrutar (porque alguén saberá abondo para facer que eu desfrute)
Neste intre, ven ben lembrar algo aparentemente apartado da liña argumental anterior, "Technology is not neutral. The choices that get made in building technology then have social ramifications." (MEHRAN SAHAMI, profesor na Universidade de Stanford, dito a conto da súa axuda para desenvolver un curso de ética en informática. NYT, 12/02/2018) Algo sabido e esquecido: a tecnoloxía non é neutra. A elección que se faga para construír a tecnoloxía ten consecuencias sociais. Algo que se leva manifestado na historia, dende moito antes da aplicación tecnolóxica masiva que supuxo a revolución industrial, e que cada vez é máis patrente co desenvolvemento da intelixencia artificial. Non é xa só que a humanidade dependa da tecnoloxía para a súa supervivencia, senón que o xeito de vivir dependerá das solucións tecnolóxicas que se implanten (elixan-desenvolvan-retroalimenten e nos retroalimenten cos/nos máis mínimos detalles da nosa vida), que, polo momento, están sendo capitaneadas por empresas privadas que procuran un lucro, como guías duns poderes públicos con portas xiratorias a elas. E non só en España.
Pode que non o vexamos, pero o futuro xa chegou: estámolo a facer.

Dificultade para poñer quilómetro (km)?

Agora resulta que a dificultade para poñer quilómetro de xeito adecuado, en breve, é que a xente non sabe facer o k minúsculo. Si, que non saben que K e k son diferentes, que o entenden cando o ven escrito en formato de impresora, pero non son capaces de reproducir un k minúsculo, 'non saben'. E así, o k de quilo queda confundido do K de Kelvin, e a culpa non é deles, senón de que non saben algo abondo previo: escribir o k.
Parece mentira, verdade? Pois non, é verdade, non mentira. E, se non o cres, pregunta ó teu arredor.
Un lembra aqueles fitos que poñían 'KM', ou os modernos indicadores, que non poñen as unidades: 'Foz 24' e comeza a comprender que as indicacións normativas seguen o mesmo destino que outras leis: o incumprimento comezando polos que forman parte da mesma institución que pon a norma.
Aínda que non sempre ocorre así, como na foto que poño en baixo e onde está ben escrito:

licenza de documentación libre GNU Autor: Adrián Estévez (Estevoaei). Procedente de Wikimedia Commons.

Gaia: relacións internas

O vídeo da ESA da unha boa visión das relacións entre oceanos e atmosfera, e dentro de cada un, as diferentes compoñentes...

A temperie ribadense no 2017

Remato de rematalo, remato de colgalo:

A ligazón está aquí.

Observando a respiración de Gaia

Gaia ou Xea é a deusa que en Grecia lle asignaba á Terra (sóanche xeo-grafía ou xeo-loxía, por exempo?). O fluxo de gases entre a súa superficie e a súa atmosfera é o equivalente á nosa respiración, que controla as nosas funcións vitais. Agora rematan de facer un mapa dos cambios 'respiratorios' do noso planeta. Bótalle unha ollada ó vídeo da ESA e tenta respirar ó seu compás vital...

Colaborando en investigación

Dun tempo a esta parte está en marcha un movemento que tenta facer partícipe á cidadanía de diferentes investigacións, mediante instalación de software nos ordenadores con funcionamento nun segundo plano (cousa que comezou hai xa tempo, co programa SETI, que eu saiba) e logo, mediante apps diversas (moito máis recente, pero tamén, coido, máis extendido na actualidade como 'ciencia cidadá'). A recollida de datos é, neste segundo caso, o obxectivo primeiro, aínda que a difusión da propia materia científica da que se trata en cada caso tamén é a considerar.
Mais, dende moito antes, a distribución de enquisas foise extendendo, e, na actualidade, coa potencia que da a web, moito máis. Destas, remata de chegarme unha petición de colaboración de parte dun equipo escolar aportando datos a unha enquisa web, coa que pode colaborar todo  o mundo que o queira, de paso que comeza a saber cousas sobre o tema proposto, as sinestesias matemáticas. Colaboras?

Raios e aleatoriedade

Chegou a min o vídeo que ligo embaixo, Transient, como algo bonito en liña novedosa. Xoga coa velocidade do vídeo, mantendo ás veces unha ratio de moitas imaxes cada segundo para baixar outras a unha ratio normal, na que o tempo se representa 1:1. Nos momentos nos que descobre, por exemplo, raios, e vai presentando a súa evolución de xeito moi lento, pódese observar a aparente aleatoreidade do trazo a nivel macroscópico. Pero tamén, unha volta trazado, a persistencia. Iso lévanos á física, coa ionización do aire, a dispersión de enerxía mediante luz ou as variacións de gradiente de potencial eléctrico como base e achegamento a algo bonito a máis de potente.

Transient from Dustin Farrell (www.dfvc.com) on Vimeo.

Ciencia a disposición de todos: Sci-Hub

Portada da web Sci-Hub

Hoxe chega a min, de novo, otra peza solta do combate dunha plataforma aberta de difusión científica, Sci-Hub, contra as grandes editoriais. Máis ben ó revés: son as editoriais as que, para manter o seu negocio (negocian con coñecmento doutros e quedan coas ganancias) atacan a quen ofrece en aberto as investigacións que publica (que non fixeron nin revisaron, senón que as fixeron os científicos, as revisaron os científicos, etc). As novas poden verse en diversos lugares, como nestos titulares de El País (que non ligo por cousas da lexislación española, pero que se poden atopar en internet):
La ley alcanza pero no derrota a la ‘Robin Hood de la ciencia’
Una pirata con estilo
“Es cierto: robo a los editores para dárselo a los científicos”
E, unha ligazón que hoxe funciona (mañá ó mellor hai que procurar noutro lugar): http://sci-hub.bz/
Mais unha ligazón coas súas opinións sobre a difusión científica actual: https://www.unitedstatescourts.org/federal/nysd/442951/50-0.html

  Aquí queda pois a miña pequena contribución ó que penso que tenta mellorar a difusión da ciencia.

Recreos de ciencia

Dentro do XXX Congreso de Enciga en Allariz, presento o taller 'Recreos de Ciencia'. Este é o documento base para a presentación,

Por fin, algunha boa nova para a Terra da man da humanidade

O ozono. Si, O₃, ese é o tema da boa nova. Xa está claro que dende comezo dos anos setenta a capa de ozono atmosférico foi diminuíndo dun xeito dramático, privando á Terra da súa protección das radiacións ultravioletas, e provocando en animais e persoas diversas anomalías en latitudes altas (preferentemente do hemisferio sur), onde o efecto ten maior importancia. Mais, dende 1997, coa aplicación de tratados internacionais máis ou menos cumpridos, está a lograrse reverquer o efecto. Non de xeito tan rápido como diminuíu, mais o ozono está a aumentar. E con el a protección que nos da na alta atmosfera.

Diminución de ozono en 15 anos (84/97, esquerda) a diferentes latitudes, e aumento -menor- nos 20 anos seguintes (97/16, dereita). A fixarse que nos extremos dos gráficos, máis próximos ós polos, as variacións son maiores. Imaxe ESA.

O mundo é complicado, por algo o principio de precaución

Iso do 'principio de precaución' non parece estar moi de moda. Non obstante, cada vez se ve máis a súa necesidade no complexo mundo no que vivimos. E cada vez se nota máis a súa falta en relación a cousas como o cambio climático ou o furado de ozono.
O mundo é complicado, pois as múltiples relacións que no seu interior se desenvolven poden convertir a priori calquera causa en produtora de calquer efecto, e só un estudo moi minucioso pode aportar certas garantías de que se chegará ó efecto desexado e non a outro. Estamos afeitos ás simplificacións necesarias para poder estudar, chegar a conclusións e predicir no mundo físico. E de tan afeitos, parece que nos esquezamos das simplificacións que estamos a facer. Ás veces, tamén, o esquecemento é interesado (e aí entraría a teoría de xogos para comprender a nosa actuación para tentar sacar máis melloras que os demáis, aínda con custe neto para o conxunto) pero iso non entra xa dentro das consideracións que espero traer hoxe aquí.
O caso é que nunha volta de xiro, agora resulta que o mesmo que hai sistemas que tenden a desestabilizarse máis cando se comezan a desestabilizar (aí, a liberación de grandes cantidades de CO₂ polo permafrost ó aumentar a temperatura deste e desfacerse), apareceu un novo sistema que contribúe á estabilización da temperatura por captura de CO₂, mitigando o efecto invernadoiro. Trataríase dos bosques boreais, a traverso dun mecanismo sinxelo: se a temperatura media sube, a súa capa verde está menos tempo cuberta pola neve, e iso implica que pode realizar a fotosíntese máis tempo, aumentando a fixación de dióxido de carbono.
Así pois, descubriuse un novo aliado no cambio climático. Iso non quere dicir que xa teñamos a vitoria, nin moito menos! Pero ao menos, da unha oportunidade máis para que demos feito os cambios necesarios para mitigar algo o cambio, preparándonos a nós e ó planeta para o aumento das temperaturas e facendo que sexa o máis pequeno posible.
Lembremos: a Terra está en un equilibrio complexo que levamos moito tempo empurrando para desequilibrar. Agora, xa o logramos, e ese desequilibrio vemos como leva consigo cambios que nos pode levar por diante... Non estou seguro que o noso nivel de comprensión sexa abondo para actuar como debéramos. Polo momento, non foi así.

Temperatura dos océanos. Imaxe no dominio público, collida de gl.wikipedia.org creada pola NASA