Aprende ciencia na casa co CSIC

Hoxe recapturei unha ligazón que tiña en espera para mirala: https://www.csic.es/es/agenda-del-csic/aprende-ciencia-en-casa-con-el-csic
Coido que esa entrada do blog de novas do CSIC, Consello superior de Investigacións científicas, ten a capacidade de atraer a atención da xente cun mínimo interese na ciencia e a formación cientifica. Traduzo e adapto:

O CSIC conta cunha morea de recursos online para achegarse á ciencia e disfrutala de moitos xeitos. 
Exposicións e museos virtuais, debuxos animados e outros vídeos, blogs, experimentos, xogos, apps e libros. Algunhas propostas para aprender ciencia na casa de xeito divertido:

1.XOGOS, EXPERIMENTOS E MATERIAIS DIDÁCTICOS​

• Hi Score Science. App xogo de preguntas e respostas. + 10 anos.  
  
• Let's go to Mars! Vai a Marte, explora, constrúe... videoxogo. + 7 anos.
  
• El fotosistema II: ensamblaje y función en realidad virtual. Descubre de onde vén o osíxeno que fai a Terra habitable. + 14 anos.
  
• PolinizAPP. App. Xogo de simulación: és un insecto! Poliniza na biodiversidade. 7 a 15 anos.
  
• Arbolapp. App para identificar as árbores. Ten materiais didácticos. +; 14 anos.
  
• Natusfera.Proxecto de ciencia cidadá para rexistrar, organizar e compartir observacións naturalistas, con publicación de datos no Portal Nacional de Información en Biodiversidad.
• Xogos interactivos do Real Xardín Botánico (RJB): Linneo e a clasificación, o olmo 'Pantalóns' e Misterio no Botánico. + 9 años.
  
• Es un científico sabio. Xogo virtual de peguntas e respostas para un ou varios xogadores. + 9 anos.
  
• OCEANS e De terra ou de mar. Dous xogos educativos do proxecto O mar ó fondo. Dous niveis: pequenos e adultos.
  
• ¿Es un friki das plantas? Xogo interactivo. + 9 anos.
  
• Cóntame como adicarme á ciencia. Audiocontos, cancións infantís e actividades educativas inspiradas en mulleres científicas. + 6 años.
  
• Explora o universo. Xjuegos, adiviñanzas, simulacións interactivas, animacións, artigos, contos, poesías, galería fotográfica... 4 a 10 anos.
  
• Recursos para profesores do CSIC na Escola e canle de Youtube Museo Virtual da Ciencia. Experimentos, aplicacións didácticas e experiencias na aula para Infantil e Primaria.
  
• Guías didácticas do RJB sobre 'Bechos do teu entorno', 'Guía dos polinizadores máis comúns das zonas verdes de Madrid', e 'SOS polinizadores. Guía para docentes e educadores ambientais' e outros proxectos educativos do RJB. + 7 anos.
  
• #MNCNentumano. Recursos dixitales do Museo Nacional de Ciencias Naturais. 
  
• #QuedaNaCasa. Recursos didácticos do Instituto de Investigaciones Mariñas (IIM). + 7 anos.
  
• Recursos didácticos do Instituto de Ciencias do Mar. + 7 anos.
  
• NanoKit do programa NanoEduca do Instituto Catalán de Nanociencia e Nanotecnoloxía (ICN2). Material experimental didáctico, vídeos e fichas para alumnado e profesorado. + 12 anos.
  
• L’Oceà a casa / O océano na casa. Do Instituto de Ciencias do Mar, en catalán e castelán. + 4 anos.
  
• Coello na Lúa e os seus amigos. Caderno de actividades coloreables. UNAM + Instituto de Historia do CSIC.
  

AUDIOVISUAIS

Propostas didácticas

• KIDS.CSIC. Infantil e Primaria. Vídeos de animación, biografías, xogos e tests interactivos. Ten guías para aula e familias. Do CSIC na Escola. 4 a 12 anos.
  
• The QuEST. Debuxos animados do IAA sobre objectivos científicos do Telescopio Solar Europeo (EST).
  
• Vídeos e podcast do grupo InDi de investigación e divulgación inclusiva da IMF. Hechos y mitos de la Prehistoria: curtametraxe de humor e divulgación. + 7 anos.
  
• Animacións e vídeos divulgativos do Instituto de Agroquímica e Tecnoloxía de Alimentos (IATA). + 9 anos.
  
• Revolucións matemáticas. Vídeos de animación e propostas didácticas sobre momentos e persoeiros clave da historia das matemáticas. + 9 anos. 
  
• Videoblogs didácticos sobre astrofísica e enerxía: O diario secreto de Henrietta S. Leavitt, O consultorio de Erasmus Cefeido e o Teslablog. + 9 anos.
  
• Climate Change. The FAQs. + 12 años.
  
• Pílulas CSIC de coñecemento e Ciencia salvaxe. Breves vídeos humorísticos para dar a coñecer as investigacións do CSIC en Galicia.
  
• Safari submariño por augas galegas. O IIM de Vigo leva a visitar a fauna mariña con vídeos curtos. Con guía en castelán e en galego. 
  
• Explora a intelixencia artificial (IA) desde a túa casa. Audiovisuais sobre IA. Instituto de Investigación en Inteligencia Artificial (IIIA). + 8 anos.
  
• Charlas do Instituto de Física Corpuscular (IFIC) para estudantes de secundaria, con preguntas realizadas en directo. + 14 anos.
  

Ciencia para todas as idades

• Los robots saen das fábricas, ¿estaremos preparados? Documental do Instituto de Filosofía do CSIC no proxecto INBOTS (Robótica Inclusiva para unha mellor sociedade).
  
• Cando os astros se animan. Animación, música e humor. + 9 anos
• Canal de Youtube CSIC Divulga. Ciencia en Navidad,,entrevistas a autores da colección de libros de divulgación ¿Que sabemos de…? + 7 anos.
  
• Canal de Youtube do Instituto de Física Teórica (CSIC-UAM). Física de partículas, universo, materia escura, ondas gravitacionais, bosón de Higgs... + 12 anos.
  
• Deconstruíndo a luz. Vídeos divulgativos sobre astrofísica. + 9 anos.
  
• Galería visual de FOTCIENCIA. Máis de 440 imaxes sobre fenómenos científicos. + 9 anos.
  
• Adoquíns científicos (CSIC Aragón). Vídeos curtos: en Facebook e Twitter. 
  
• #IllustraTALKS de Illustraciencia. Entrevistas e recursos online sobre ilustración científica. + 12 anos.
  
• #YoFísica. Vídeo. O 11 de febrero 201 mulleres e nenas contan a súa pasión pola física.
  
• Eu investigo. Vídeos breves.
  
• Conferencias, cafés científicos, materia escura e outros vídeos do Instituto de Física de Cantabria.
  
• Vídeos e charlas online do festival anual 10 á menos 9. Nanociencia e nanotecnoloxía. + 14 anos.
  
• Matheroes: supermateriais, os heroes do futuro. Instituto de Ciencia de Materiais de Barcelona.
  
• Podcast da biblioteca Tomás Navarro Tomás. Ciencias humanas e sociais en minutos.
  
• #GeoMiroMOOC. Microcursos do Instituto de Xeociencias a través da súa conta de Twitter.
  
• #CienciaTrivial. Vídeos curtos da Delegación CSIC en Castela León .
  
• Severo Ochoa e o código xenético: descifrando mensaxes encriptados. Cortometraje sobre os experimentos que propiciaron o desciframento do código xenético.
  
• Dicionario filosófico COVID-19. Personal investigador do Instituto de Filosofía do CSIC reflexiona en voz alta sobre os conceptos que definen a pandemia global COVID-19 dende unha perspectiva filosófica.
  

CONFERENCIAS DE DIVULGACIÓN

• Ciclo Lucas Lara (Instituto de Astrofísica de Andalucía).
  
• Jam Science. Charlas sobre diversos ámbitos científicos en ambiente distendido. Aquí e aquí.
  
• Ciclo Demografía hoxe (Instituto de Economía, Xeografía e Demografía).
  
• Friday Talks (Instituto de Ciencias do Mar).
  
• Conferencias na Residencia de Investigadores do CSIC.
  
• Seminarios da Estación Biolóxica de Doñana.
  
• Ciclo de conferencias de Física Fundamental e outras charlas de investigadoras e investigadores do Instituto de Física Fundamental (IFF).
  
• Charlas e vídeos de divulgación do Instituto de Física Copuscular (IFIC). 
  
• Ciclo ¿Que sabemos de…? en Valencia: ¿Que sabemos da arte rupestre? e Claves científicas do benestar.
  
• Charlas sobre megainundacións, tectónica de placas e erosión do soelo. Daniel García-Castellanos, Instituto de Ciencias da Terra Jaume Almera.
  
• Conferencias sobre ecoloxía e cambio climático. Fernando Valladares, Museo Nacional de Ciencias Naturais.
  
• A árbore da vida: sistemática e evolución dos seres vivos. Conferencia de Pablo Vargas (RJB).
  
• O poboado neolítico de La Draga (Banyoles, Girona). Conferencia de Xavier Terradas, Institución Milá y Fontanals, Museo Arqueolóxico Nacional.
  
• A agroecoloxía fronte ó COVID-19: políticas públicas urxentes da escala europea á local. Mesa redonda virtual coa participación de Tomás Garcia Azcárate (IEGD). Primeira sesión do curso Agroecoloxía Frente ó Colapso. Universidade de Ganada. 
  

CONCURSOS E CERTAMES

• X edición de Inspiraciencia. Certame de relatos científicos. Podes inspirarte no canal de Youtube do proxecto ou en Instagram.
  
• Concurso infantil de relato breve e pintura 'A miña visita ó Museo Nacional de Ciencias Naturais', 5 a 12 anos.
  
• Concurso de micro e nanorrelatos do festival '10alamenos9'. Para estudantes de 3º e 4º de ESO + 1º e 2º Bac.
  
• A intelixencia artifical (IA) dende a túa casa.P ara que fales do que te gustaría, o que te preocupa ou de ideas que te veñen á cabeza en relación á la IA. 8 a 14 anos. 
  
• ¿Que ves? Ollo... ¡que te pillo! Retos semanais a través de imaxes. MNCN na conta de Facebook.
  

BLOGS E PROGRAMAS DE RADIO

• Ciencia para levar. Blog do CSIC en 20Minutos.es.
  
• A cadratura do círculo. Bitácora do CSIC Andalucía en eldiario.es.
  
• O Radioscopio. Programa do Instituto de Astrofísica de Andalucía en Radio Andalucía Información.
  
• Moléculas a reacción. Química para todos os públicos.
  
• Matemáticas e as súas fronteiras. Bitácora de Manuel de León. Instituto de Ciencias Matemáticas (ICMAT) .
  
• A saúde da humanidade. Fernando Valladares (MNCN): relación entre cambio global, saúde e planeta. 
  
• Ciencia mariña e otros asuntos. Blog de Antonio Figueras (Instituto de Investigaciones Marinas, CSIC).
  
• Pílulas de ciencia Avelino Vicente (Instituto de Física Corpuscular, Asociación Sapiencia).
  
• Café e teoremas. ICMAT en elpais.es. 
  
• Blog ICMAT. Reflexión e divulgación. Instituto de Ciencias Matemáticas. 
  
• Só os paranoicos sobreviven. Blog de Tomás García Azcárate (Instituto de Economía, Xeografía e Demografía), revista Mercados.
  
• Cencia e consciencia. Blog Instituto de Ciencias do Mar (ICM) + Unidade de Tecnoloxía Mariña do Centro Mediterráneo de Investigacións Mariñas e Ambientais (CMIMA).
  
• Entre cientIFIC@s. Instituto de Física Corpuscular (IFIC). 
  

REVISTAS E ENTREVISTAS DIGITAIS

• Naturalmente. Revista do Museo Nacional de Ciencias Naturais.
  
• Información e actualidad astronómica. Revista do Instituto de Astrofísica de Andalucía.
  
• Diario do Xardín Botánico. Mensual do Real Xardín Botánico.
  
• Historias de astrónomos. Artículos de Miguel Ángel Pérez-Torres (IAA) na revista Astronomía.
  
• Científicas e cambio global. Entrevistas para ver e ler. Investigadoras do CSIC.
  

LIBROS DESCARGABLES

• Guadiamar, ciencia, técnica e restauración. O accidente mineiro dez anos despois
• Invasións biolóxicas
• Doñana, diversidade e ciencia
• Claroscuro do Universo
• Un viaxe ó Cosmos en 52 semanas
• A gripe aviar. ¿Unha nova ameaza pandémica?
• Novos materiais na sociedade do século XXI
• Cambio Global. Impacto da actividade humana sobre o sistema Terra
• Biblioteca dixital do Real Xardín Botánico.

EXPOSICIÓNES DESCARGABLES E MUSEOS VIRTUAIS

• O que o teu ollo non ve. Os ciclos de vida da estrutura dos materiais de construción con Microscopía Electrónica, con aumentos de ata 250 000 x. Visión e descarga.
  
• Un universo de luz. Propiedades da luz e as súas aplicacións. Mostra con unidades didácticas e fichas de experimentos.
  
• A esfera da auga. Das propiedades químicas ata o seu papel na historia. Con fichas de experimentos, unidades didácticas e audioguías.
  
• A enerxía móvenos. Con unidades didácticas e audioguías. A situación enerxética mundial e alternativas.
  
• Entre moléculas. Visión amena da química, e as súas aportacións. Con unidades didácticas.
  
• Biodiversidade. Amenazas e conservación. Copn unidades didácticas.
  
• Ser humano e fauna. O que supón a coexistencia de fauna silvestre, gando doméstico e ser humano.
  
• O universo para que o descubras. Astronomía a través de imaxes.
  
• Darwin 2009. 150 anos da teoría da evolución. A súa vida e obra e a pervivencia da súa teoría.
  
• Un mar de datos. Mergúllate na oceanografía. Achádegos e descubertas da expedición Malaspina 2010.
  
• Seres modélicos. Entre a natureza e o laboratorio. Sobre as sete especies máis usadas en investigación como modelos de seres vivos.
  
• Un paseo polo Museo Nacional de Ciencias Naturais. Recorrido virtual.
  
• Museo Virtual da Ciencia do CSIC. Recursos pedagóxicos, presentacións didácticas e información sobre instrumentos científicos de valor histórico do CSIC.
  
• Fondo de Música Tradicional da Institución Milá y Fontanals. Música de tradición oral de toda España.
  
• Cristalografía. Recorrido pola estrutura atómica dos cristais.
  
• Plantas comestibles que chegaron de América. Exposición virtual en Europeana.
  
• Colección Mutis do Real Xardín Botánico. Ilustracións científicas de iconografía botánica americana do século XVIII.
  
• Exposicións virtuais da web do Museo Nacional de Ciencias Naturais (MNCN). E recursos virtuales no Museo Nacional de Ciencias Naturais na túa man, a través de Facebook e Instagram.
  
• Madame Châtelet e os seus seguidores de Instagram. Científicas de todos os tiempos, divulgación científica e lecturas teatralizadas.
  
• Natureza artificial: a vosa exposición. Exposición virtual realizada grazas á participación cidadá en abril, en pleno periodo de illamento. 
  

A ciencia en Galiza. Unha lembranza (2008)

Cara a finais do 2008, na Galipedia, existía unha páxina, A Ciencia en Galiza, creada por min e que foi borrada con posterioridade por non aterse a contido enciclopédico. Pasaron os anos, e hoxe por hoxe considéroa unha ‘peza de museo’ entre recompilación e opinión propia que non voltará a ver a luz a non ser que a restitúa nalgures. Por exemplo, aquí. Así pois, déxoa a continuación con lixeiros cambios para mellor adaptala.

“

‘A Ciencia en Galiza non ten boa fama: non ten persoas coñecidas e senlleiras que son faróns marcando un camiño a imitar’. Moita xente asinaría a anterior afirmación. Pero se ben unha parte é certa, outra non: pode que non teñamos moitas figuras punteiras e coñecidas, pero si unha morea de xente que se ten dedicado á ciencia e que contribuíu, de xeito modesto ou non tanto, a poñer as bases da ciencia modema e continúa a facelo. Acumúlanse aquí [na Galipedia] bocexos de biografías ou contribucións de persoas senlleiras nas súas ramas do saber facer ciencia, de xeito que, sen realizar un grande labor de procura de datos para obter material, houbo que deixar a moitos fora [Nota: estamos a falar de 2008, cunha Galipedia de dimensións en número de artigos equivalente a unha cuarta parte da actual, e menos desenvoltos, referencias limitadas, con menos colaboradores...].

Non houbo ata o momento moitos estudos sobre a nosa ciencia. O anterior fai que case tódolos personaxes que se citan sexan moi recentes no tempo, pasando parte ou toda a súa vida durante o século XX. Isto implica que aínda os contemplamos sen a debida perspectiva histórica, ó tempo que imbuídos por prexuízos políticos e sociais dunha época que foi dura polos convulsos anos anteriores ó franquismo e os transcorridos na súa vixencia.

Asemade, hai tamén algunhas cousas comúns ou que agrupan a unha porcentaxe significativa de persoas incluídas na mostra. Así, o apoio da ILE, a Institución Libre de Enseñanza, movemento de revitalización do ensino e investigación en España entre o último tercio do século XIX e a guerra civil, permitiu a estudosos de diverso xénero saír ó extranxeiro e atoparse coa puxante ciencia europea de aquela época. Noutros casos, foi o pecunio familiar o que permitiu saír adiante algunhas investigacións, ou ben os propios anceios foron os que guiaron os primeiros pasos e relacións no mundo da ciencia.

O anterior lévanos a unha importante consideración: na ciencia tamén é necesaria a existencia dunha masa crítica de persoas, coas relacións humanas asociadas, para seguir adiante e obter resultados e a súa difusión no mundo. Na nosa terra non houbo en xeral un conxunto de xente traballando en ningún campo da ciencia que se puidese beneficiar dun conxunto tal ata tempos máis recentes dos que se pretende abranguer: facer ciencia a principios do século XX era moito máis doado en Alemaña que en Madrid. E alí que en Galiza. Os tempos están a cambiar, tanto pola cantidade de xente preparada como polo catalizador dalgunha industria e a acumulación de xente na mesma universidade canto pola introdución de relacións de novo cruño como internet, poñendo á man da xente novas posibilidades de obtención de datos ou comunicacións instantáneas con todo o mundo.

Unha consideración final: se se repasan as biografías presentadas, pode chamar a atención a ausencia de mulleres. Ténse presentado de xeito recente un estudo sobre as mulleres e a ciencia. “A ciencia ten nome de muller" no que se entra un pouco máis na baixa proporción de mulleres na ciencia a nivel mundial. Galiza participou nesa tendencia asumindo a sociedade galega ata a actualidade que o posto da muller non é a ciencia. [Nota: hoxe, as biografías correspondentes eguen na Galipedia, pero o artigo aglutinante, non. Pode verse en conxunto na exposición, http://fqribadeo.ribadeando.com/2019/02/a-ciencia-ten-nome-de-muller.html]

”